مذاکره ایران و آمریکا در هاله‌ای از ابهام

احسان اسقایی: روابط ایران و آمریکا در طول چهار دهه گذشته به‌رغم قطع کامل روابط دیپلماتیک پر از مواردی است که طرفین بر سر منافع مشترک با یکدیگر مذاکراتی داشته‌اند و نتایجی هم از آن مذاکرات به نفع دو طرف و حتی منطقه حاصل‌شده است.

تهران و واشنگتن اگرچه دو قرائت جداگانه از هم در ارتباط با نظم منطقه‌ای دارند و آمریکا کوشیده در ارتباط با پذیرش این نظم تهران را تحت‌فشار قرار دهد تا ادبیات امنیتی دیکته شده در واشنگتن توسط ایران پذیرفته شود اما هیچ‌گاه به موفقیتی دراین‌ ارتباط دست نیافته است. بااین ‌وجود آمریکایی‌ها به نیکی در خاطر دارند در هر جا با ایران همکاری و مذاکراتی در ارتباط با منطقه و خصوصا مسائل امنیتی داشتند، با هزینه کمتری به راه‌حل معقول‌تر برای عبور از بحران‌های پیش روی خود رسیده‌اند. در گزارش پیش‌رو تلاش خواهیم کرد زمینه‌های همکاری مشترک ایران و آمریکا که احتمالا بر اساس مذاکراتی مستقیم و غیرمستقیم در طول سال‌های گذشته شکل‌گرفته بررسی شود.

*ایران و آمریکا در عراق و افغانستان

ایران و آمریکا در دو کشور عراق و افغانستان همکاری‌هایی با یکدیگر داشتند که بخش‌هایی از آن در رسانه‌ها منعکس‌شده است. در زمانی که آمریکا به بهانه بازداشت بن‌لادن به افغانستان حمله کرد، رسانه‌ها در ارتباط با همکاری‌های ایران و آمریکا خبرهایی را منتشر کردند. به‌طوری‌که برخی اعتقاد داشتند آمریکایی‌ها نمی‌توانستند بدون در نظر گرفتن قدرت نفوذ ایران در افغانستان در این کشور به دستاوردی در زمان جنگ دست یابند. از چند و چون همکاری‌های دو طرف در افغانستان خبری در دسترس نیست و نیز روشن نیست که طرفین چگونه بر سر منافع خود با یکدیگر مذاکره کرده‌اند اما می‌توان حدس زد با توجه به پیچیدگی رفتاری طالبان در افغانستان، احتمالا تهران در برخی موارد حساس برای رسیدن به اهداف تعیین شده برای غلبه بر طالبان کمک‌هایی کرده باشد. در سوی دیگر و در زمان خروج آمریکا از افغانستان که بعد از دو سال مذاکره با طالبان ممکن شد، دشوار می‌توان تصور کرد که ایران در جریان آن مذاکرات نبوده و احیانا دیدگاه‌های امنیتی خود را به طرف‌های درگیر منتقل نکرده باشد. خروجی که بعد از گفت‌وگوهای دوساله شکل گرفت، در نهایت به سود کشورمان بوده است. در عراق هم همین‌طور بارها و بارها ایران و آمریکا مذاکراتی بر مسائل امنیتی در عراق داشتند. حاکم آمریکایی بعد از فتح عراق اعلام کرد که آنها بدون کمک ایران نمی‌توانستند به‌راحتی در عراق به دستاوردی برسند. عراق بیش‌ترین زمینه را برای گفت‌وگوی مستقیم و غیرمستقیم در مسائل امنیتی بین ایران و آمریکا را ایجاد کرده است. در خاطر داریم زمانی که داعش در عراق در حال جولان دادن بود و آمریکایی‌ها هم خطر آن را احساس کردند، چگونه ایران در زمین با عملیات مستشاری در برابر داعش ایستاد و آمریکایی‌ها نیز با تشکیل ائتلافی به‌صورت هوایی اقدام به سرکوب داعش کردند. این مذاکرات چه به‌صورت مستقیم بوده و یا غیرمستقیم و یا در حد انتقال پیام؛ هم برای ایران اهمیت داشته هم برای آمریکایی‌ها و هم نفع آن در مبارزه با تروریست به جیب ملت عراق رفته است.

*تاریخچه مذاکرات

ایران و آمریکا تنها بر سر منافع مشترک در منطقه با یکدیگر مذاکره نکرده‌اند و تاریخ گواه مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا خصوصا در طول یکی دو دهه گذشته بوده است. اگر ماجرای مک فارلین را فاکتور بگیریم که در آن ایرانی‌ها بر سر کمک به آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان سلاح از آمریکایی‌ها خریداری کرده بودند، مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در پرونده هسته‌ای را نمی‌توان نادیده گرفت. در آن مذاکرات کری و ظریف به‌صورت مستقیم با یکدیگر گفت‌وگو کردند. گفت‌وگوهایی که به برجام و لغو تحریم‌های ایران منجر شد. از سوی دیگر ایران و آمریکا به‌منظور احیای برجام بعد از خروج ترامپ از این توافق‌نامه و در دولت بایدن به‌صورت غیرمستقیم در هتل‌هایی جداگانه در دوحه مذاکرات غیرمستقیم با هم داشتند. حتی رسانه‌ها از مذاکرات وزیر خارجه وقت و یک مقام امنیتی آمریکایی را خبر دادند. البته این مذاکرات به نتیجه نرسید و درنهایت خروجی آن کاهش تنش بین تهران و نیویورک عنوان شد.

*آمادگی ایران برای هر اتفاق

اکنون نیز به نظر می‌رسد ایران از آمادگی لازم برای مذاکرات باصلابت بر سر منافع ملی خود با آمریکا برخوردار است. اخیرا علی لاریجانی چهره شناخته‌شده مذاکرات هسته‌ای درگذشته و مشاور مقام معظم رهبری اعلام کرده که ایران حاضر به مذاکره است. چندی پیش نیز خبری از مذاکرات ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل و ایلان ماسک شنیده شد که البته تکذیب شد. از سوی دیگر ایران در حال آمادگی برای مذاکرات در ارتباط با اختلافات در پرونده هسته‌ای برای اروپا در آخر این هفته است که البته آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند در آن شرکت نمی‌کنند؛ اما همین مذاکرات هم می‌تواند به شفاف شدن مواضع ایران بینجامد. درنهایت به نظر می‌رسد باید در انتظار بود تا در آینده نزدیک کلاف سردرگم بین ایران و آمریکا باز شود. چرا که گویا مذاکره‌ای قرار نیست با آمریکا در این دولت صورت گیرد و نگاه ترامپ به مذاکرات با ایران هم مشخص نیست هرچند به نظر می‌رسد او مذاکرات مستقیم را می‌خواهد.

منبع : آرمان ملی