باز شدن پای باکو به تقابل ایران و اسرائیل؟

همزمان با تشدید تنش میان ایران و اسرائیل که احتمال رویارویی نظامی را تا سطح بی‌سابقه‌ای افزایش داده، انتشار برخی اخبار غیررسمی این سوال را مطرح کرده که آیا قرار است این تنش با حمله موشکی تهران به مواضع اسرائیل در کشورهای ثالث به ویژه جمهوری آذربایجان فروکش کند؟ سوالی که همزمان شد با مانور ارتش در مرز میان ایران و جمهوری آذربایجان.

کشته شدن اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، در تهران که ایران بلافاصله اسرائیل را عامل آن معرفی کرد، نه تنها نگرانی‌ها در مورد تبدیل درگیری‌ها در غزه به جنگی فراگیر در خاورمیانه را افزایش داد بلکه فرضیه دست داشتن تل‌آویو در حوادث دیگر را نیز احیا کرد.

بلافاصله پس از این رخداد، فواد ایزدی، دانشیار گروه مطالعات آمریکا در دانشگاه تهران با حضور در شبکه خبر سیمای جمهوری اسلامی گفت: «یک مساله‌ای در جمهوری آذربایجان داریم و آن حضور موساد و صهیونیستی ها در آن کشور است که باید توسط نهادهای مربوطه بررسی شود و همسایگان نباید به محیطی تبدیل شوند که ضربه‌ای به ایران وارد شود.»

پس از کشته شدن آقای هنیه در تهران هم ایدی کوهن، روزنامه‌نگار اسرائیلی در حساب شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «شما ایرانی‌ها حالا فهمیدید که چه کسی او را هدف قرار داد؟ همین که بفهمید کفایت می‌کند.»

هر چند که اسرائیل تا کنون مشارکت در عملیات کشتن اسماعیل هنیه را رسما برعهده نگرفته ولی برخی از رسانه‌ها با انتشار اخبار و تحلیل‌های غیررسمی این گمانه را مطرح کرده‌اند که حمله موشکی ایران به پایگاه‌های اسرائیل در جمهوری آذربایجان و اقلیم کردستان عراق می‌تواند یکی از راهبردهای جمهوری اسلامی برای انتقام‌گیری از تل‌آویو بدون تن دادن به جنگ مستقیم با اسرائیل باشد.

راهبردی که ادعا شده ارائه کننده آن مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اصلاح‌طلب ایران است. این در حالی است که الهام‌علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان بلافاصله پس از پیروزی آقای پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری با برقراری تماسی تلفنی ضمن عرض تبریک این پیروزی از او برای سفر به باکو دعوت کرد، دعوتی که نه تنها با پاسخ مثبت آقای پزشکیان مواجه شد بلکه او نیز متقابلا از همتای آذربایجانی خود برای سفر به تهران دعوت کرد که این دعوت نیز با پذیرش آقای علی‌اف رو به رو شد.
باکو در مواجهه با انتشار خبرهای غیررسمی در مورد حضور نظامیان اسرائیلی در آذربایجان، به طور رسمی و قاطعانه وجود هرگونه پایگاه نظامی خارجی در خاک خود را رد کرده است.

طرف آذربایجانی موکدا هر گونه مشارکت در ائتلافی ضدایرانی را تکذیب کرده است و با تصریح بر روابط گرم دو همسایه که در بالاترین میزان خود دست‌کم در طی سال‌های اخیر رسیده است تاکید کرده که اجازه نخواهد داد از خاک خود علیه کشورهای ثالث استفاده شود.

جمهوری آذربایجان همزمان مطالب منتشر شده در برخی رسانه‌های خارجی را درباره نقش احتمالی آذربایجان در رویارویی با ایران را ساختگی و تحریک آمیز خواند و تصریح کرد که باکو هیچ منفعتی در مداخله در مناقشه‌ای که ارتباطی به آن ندارد، نمی‌برد.

از سوی دیگر و در شرایطی که به طور طبیعی ارمنستان که همواره از حمایت تهران برخوردار بوده باید از روابط سرد ایران و آذربایجان به ویژه پس از بروز مناقشه مرزی اخیر میان دو کشور خرسند باشد ولی تشدید تنش میان دو کشور با وجود میانجیگری همچون رجب‌طیب اردوغان در میان آنها تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد، اردوغانی که حداقل در کلام مخالف اقدام‌های اسرائیل در غزه است و برای رونق تجارت زمینی در منطقه به ویژه از طریق آذربایجان و نخجوان هم حساب ویژه‌ای باز کرده است.
در همین حال، آن گونه که مسعود پزشکیان نیز تاکید کرده، در عرصه سیاست خارجی همچون ابراهیم رئیسی پیرو استراتژی کلان در خصوص توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان خواهد بود.

بنابراین، احتمال حمله موشکی ایران به جمهوری آذربایجان با هدف انتقام‌گیری از اسرائیل بسیار بعید به نظر می‌رسد و به دلیل مشابه، جمهوری آذربایجان هم به سادگی از برخورداری از روابطی سازنده با همسایه جنوبی نخواهد گذاشت و خود را درگیر مناقشه پیچیده منطقه نخواهد کرد.

از سوی دیگر خبرگزاری رویترز به نقل از سه مقام ارشد ایرانی گزارش داده که تنها یک توافق آتش بس در غزه بعد از مذاکراتی که قرار است این هفته برگزار شود می‌تواند تهران را از انتقام مستقیم علیه اسرائیل برای ترور اسماعیل هنیه باز دارد.

ایران متعهد شده است که به قتل هنیه که اسرائیل را مسئول آن می‌داند پاسخ جدی خواهد داد اما اسرائیل دخالت خود را نه تایید و نه رد کرد. نیروی دریایی ایالات متحده کشتی‌های جنگی و یک زیردریایی را برای تقویت دفاع اسرائیل در خاورمیانه مستقر کرده است.