نرمش بر سر میز برجام

روزنو :گزارش‌ها از نزدیک شدن مواضع ایران و غرب برای دستیابی به توافق هسته‌ای در ساعات آینده، خبر می‌دهند.درحالی‌که برخی از چهره‌های تندرو داخلی مخالف برجام نیز روز گذشته مواضع نرم‌تری در رابطه با آن ابراز کردند. وزیر خارجه ایران اعلام کرده است که طرف آمریکایی در دو موضوع موردنظر ایران که باعث اختلافات و به نتیجه نرسیدن مذاکرات پیشین بوده، انعطاف نشان داده است. این در شرایطی است که معاون سیاسی دفتر رییس جمهور نیز اعلام کرده است که آمریکا از هدف استراتژیک خود در خروج از توافق ۲۰۱۵ و اعمال سیاست فشار حداکثری علیه ایران، عقب‌نشینی کرد. او تأکید کرده است که آمریکا از ادامه تلاش‌های خود برای دستیابی به برجام ابدی و همچنین مذاکرات منطقه‌ای و موشکی عقب رانده‌شده است. در همین حال، جدی شدن تحولات برجامی تا به آنجا بالاگرفته است که حتی جریان‌های سیاسی مخالف با برجام نیز به استقبال آن رفته‌اند و برای نمونه، روزنامه‌ای مانند کیهان نیز که از دیرباز با برجام مخالف بود، در گزارش دیروز خود، از توافق احیای برجام استقبال کرده است. به گزارش ایسنا، حسین امیرعبداللهیان در نشستی که روز گذشته به مناسبت گرامیداشت روز خبرنگار برگزار شد، گفت: «سیاست خارجی‌مان را نه به غرب نه به شرق گره نمی‌زنیم؛ نه به چین نه به روسیه نه انگلیس نه فرانسه نه آمریکا.» او با بیان این‌که تعامل را در چارچوب سیاست خارجی متوازن می‌بینیم، گفت: «در بعضی کشورهای اروپایی علیرغم تحریم برخی تبادلات به ۱۸۰درصد رسیده است.» او در بخش دیگری از این نشست با اشاره به بحث مذاکرات لغو تحریم‌ها گفت: «الان در مرحله شروع پایان توافقیم.» او تأکید کرد: «صرف‌نظر از نگاه فردی، تصمیم کشور این است که چنانچه خطوط قرمز و حقوق ما رعایت شود توافق انجام شود.» امیرعبداللهیان همچنین با بیان این‌که روی سه موضوع در حال تبادل پیام هستیم، گفت: «طی روزهای آینده آخرین نظراتمان را اعلام می‌کنیم و اگر این نظرات تأمین شود آمادگی داریم وارد مرحله جمع‌بندی شویم و توافق را با حضور وزرای خارجه اعلام کنیم.» او ادامه داد: «طرف آمریکایی اخیراً در دو موضوع انعطاف شفاهی نشان داده اما این باید مکتوب شود. مهم این است که موضوع تضمین هم با واقع‌بینی آمریکا مواجه شود.» در همین حال، محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور نیز در صفحه توییتر خود نوشت: «آمریکا از هدف استراتژیک خود در خروج از توافق ۲۰۱۵ و اعمال سیاست فشار حداکثری عقب‌نشینی کرد. آمریکا به دنبال برجام ابدی و مذاکرات منطقه‌ای و موشکی بود که نهایتاً از جاه‌طلبی‌های خود عقب رانده شد.» از سوی دیگر روز گذشته ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه نیز در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی در ارتباط با دور اخیر مذاکرات وین و نگاه ایران به طرح ارائه‌شده از سوی اتحادیه اروپا و جمع‌بندی که انریکه مورا دیپلمات ارشد مذاکره‌کننده اروپایی در این دور از مذاکرات ارائه داد، گفت: «تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در این مذاکرات با انگیزه جدی و در راستای دستیابی به توافق خوب، جدی و پایدار و قوی شرکت کرد تا بتواند منافع اساسی ایران را تأمین کند و تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران برطرف شود. این دور از گفت‌وگوها، گفت‌وگوهای سنگین و حساسی بود، به‌صورت عام پیشرفت نسبی و قابل‌توجهی داشتیم، حرکت به سمت جلو بود. در برخی از زمینه‌های موردمطالبه ما پیشرفت‌های نسبی حاصل شد و بخش‌هایی از انتظارات ما تأمین شد. تیم مذاکره‌کننده به‌صورت جدی و با حداکثر تلاش ظاهر شد و در این مسیر حرکت کرد که توقعات، انتظارات و مطالبات ایران را منتقل کند. همان‌طور که گفتم پیشرفت‌های نسبی حاصل‌شده اما این پیشرفت‌ها به‌صورت کامل تأمین‌کننده مطالبات قانون ایران نیست. ما انتظارات دیگری از طرف مقابل داریم که معتقدیم باید تأمین شود.» او با بیان اینکه از ماحصل این گفت‌وگوها مذاکره‌کننده‌های اروپایی یک جمع‌بندی به طرف‌های مذاکره‌کننده حاضر ارائه کرد که برای بررسی بیشتر و انجام مشورت‌های لازم تیم‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌هایشان برگشتند، گفت: «تیم‌ها به پایتخت‌هایشان برگشتند تا در مورد این جمع‌بندی و مطالب مطرح‌شده بررسی‌ها انجام شود و نظرات تکمیلی ارائه شود. مشورت‌های جدی در عالی‌ترین سطوح در این زمینه در کشور انجام‌شده و در حال انجام است.» این دیپلمات ارشد وزارت خارجه همچنین تأکید کرد: «ما به‌صورت دقیق می‌توانیم بگوییم که در مرحله پیشرفت قرار داریم اما اینکه بگوییم به توافق نزدیک شدیم و این دور از گفت‌وگوها به توافق منتهی می‌شود معطوف به برآورده شدن انتظارات ایران است، حتماً زمینه برای توافق است مشروط به اینکه خطوط قرمز ما رعایت شود. منافع اساسی ایران که بر آن تأکید داریم محقق و تأمین شود و در صورت تحقق چنین موضوعی حتماً زمینه برای انجام توافق در آینده نزدیک وجود دارد. امیدواریم در سایه واقع‌بینی که انتظار داریم در طرف مقابل شکل بگیرد این رخداد به‌زودی تحقق پیدا کند.» سخنگوی وزارت خارجه همچنین در پاسخ به سؤال خبرنگاری مبنی بر اینکه شما در سخنان ابتدایی خود در پاسخ به پرسشی مطرح کردید که این انتظار وجود دارد که نظرات تکمیلی به طرح جوزف بورل ارائه شود و آیا از این سخن شما می‌توان این برداشت را داشت که ایران متن ارائه‌شده را نهایی نمی‌داند و احتمالاً اصلاحیه‌هایی بر آن وارد خواهد کرد، گفت: «از نظر ما متن نهایی تا زمانی نهایی است که منافع، مصالح و انتظارات به‌حق ایران در آن رعایت شده باشد و در آن به خطوط قرمز ما توجه شده باشد. این خطوط قرمز رعایت شده باشد و منافع اقتصادی ناشی از اجرای برجام برای ایران به‌صورت کامل تأمین شود.»

از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی با استناد به نظرات مقامات، دیپلمات‌ها و تحلیل‌گران اروپایی و ایرانی مدعی شد که اگرچه مدت‌زمان احیای توافق هسته‌ای طولانی شده است، با توجه به تحولات اخیر بین‌المللی، آمریکا و ایران مشکلی با طولانی شدن این بازه ندارند و آن را در راستای منافعشان می‌دانند. رویترز در ادامه نوشت: «هیچ راه بدیهی یا آسانی جز توافق برای دولت بایدن وجود ندارد تا بتواند برنامه هسته‌ای ایران را کنترل کند. ایران تحت این توافق، برنامه هسته‌ای‌اش را در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا محدود کرده بود. به کار بستن فشار اقتصادی برای وادار کردن ایران به محدودسازی بیشتر برنامه هسته‌ای‌اش، کاری که دونالد ترامپ، رییس جمهور پیشین آمریکا پس از ترک توافق در سال ۲۰۱۸ انجام داد،‌ با وجود کشورهایی مانند هند و چین که همچنان در حال خریداری نفت ایران هستند، کار سختی خواهد بود.»

رویترز همچنین ناکید کرد: بالا رفتن قیمت نفت در نتیجه حمله روسیه به اوکراین و حمایت علنی مسکو از تهران، از نظر اقتصادی و سیاسی جانی تازه به ایران بخشیده است که موجب شده مقامات ایران فکر کنند می‌توانند منتظر بمانند. در ادامه گزارش رویترز آمده است: «یک مقام ارشد ایرانی که می‌خواست نامش فاش نشود، دراین‌باره گفت ما هیچ عجله‌ای نداریم. نفتمان را می‌فروشیم، تجارت معقولی با بسیاری از کشورها، ازجمله کشورهای همسایه داریم، دوستان خودمان را داریم، از جمله روسیه و چین که رقیب واشنگتن هستند... برنامه هسته‌ای‌مان هم در حال پیشرفت است. چرا باید عقب‌نشینی کنیم؟»رویترز در ادامه مطرح کرد: «دیپلمات‌های منطقه‌ می‌گویند، اتحادیه اروپا به طرفین مذاکرات گفته انتظار دارد تا ۲۴مرداد به پیشنهاد آخر مطرح‌شده پاسخ بدهند، اگرچه چنین چیزی تایید نشده است. هنوز هیچ نشانه‌ای دال بر این وجود ندارد که ایران قصد دارد متن پیشنهادی اتحادیه اروپا را بپذیرد. آمریکا گفته، آماده نهایی کردن توافقی بر اساس پیشنهاد‌های اتحادیه اروپاست. یک مقام ارشد ایرانی دیگر نیز دراین‌باره گفت، «جنگ اوکراین، قیمت‌های بالای نفت، تنش‌های بالاگرفته میان واشنگتن و چین، موازنه سیاسی را بر هم زده است؛ بنابراین، زمان برای ایران اهمیتی ندارد.» در این گزارش همچنین آمده است: «مقامات آمریکایی پس از ماه‌ها تأکید بر این‌که زمان رو به اتمام است، تجدیدنظر کرده‌ و حالا می‌گویند تا زمانی که احیای توافق در راستای منافع ملی آمریکا باشد، به دنبال آن خواهند بود، یعنی قاعده‌ای بدون ضرب‌الاجل. بایدن که یک دموکرات است، اگر توافق را پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای ۸نوامبر احیا کند که امکان دارد آن موقع،‌ حزب او کنترل هر دو حزب کنگره را از دست بدهد، یقیناً از سوی جمهوری‌خواهان به باد انتقاد گرفته خواهد شد. » در همین حال، دنیس راس، دیپلمات پیشین آمریکایی می‌گوید: «اگر ایرانی‌ها همین فردا بیایند بگویند، باشد، ما توافق روی میز را می‌پذیریم، ما این کار را علیرغم در پیش بودن انتخابات میان‌دوره‌ای انجام می‌دهیم. این‌طور نیست که دولت توافق را به‌عنوان بهترین توافق کنترل تسلیحاتی جار می‌زند. موضعشان در واقع این است که حداقل، این بهترین گزینه بدی است که برایشان مقدور است.» بااین‌وجود، نری رم، تحلیلگر گروه اوراسیا به رویترز گفت: «هم آمریکا و هم ایران دلایل محکمی برای حفظ توافق دارند، اگرچه هیچ‌یک از آن‌ها تمایلی به دادن امتیازاتی که واقعاً احیای آن را تسهیل‌ خواهد کرد، ندارند. معلوم نیست که مقامات ایران تصمیم گرفته‌اند توافق را احیا کنند یا هنوز تصمیم قاطعی نگرفته‌اند، اما درهرحال، ادامه دادن در این برزخ، احتمالاً در راستای منافعشان است. این واقعیت که غرب مدت‌هاست تهدید می‌کند زمان رو به اتمام است، احتمالاً اعتبار و باورپذیری آن را در پافشاری بر این‌که توافق روی میز، نهایی و غیرقابل‌مذاکره است، زیر سؤال برده است.»

در همین حال سفیر چین در تهران نیز در گفت‌وگو با ایسنا، درباره موضوع هسته‌ای ایران نیز تصریح کرد: «مسئله هسته‌ای ایران بار دیگر به مرحله‌ای حساس و کلیدی رسیده و در این شرایط پایداری بر گفت‌وگو و مذاکرات برای فائق آمدن بر اختلافات تنها راه خروج از بن‌بست است و آمریکا به‌عنوان آغازگر بحران کنونی در مسئله هسته‌ای ایران، باید با تشخیص صحیح و شفاف از شرایط، ضمن نمایش صداقت خویش، به‌کارگیری معیارهای دوگانه و سیاسی سازی در مسئله خلع سلاح را به کناری نهاده و با اتخاذ فوری تصمیمات سیاسی درخور و تدابیر عملی، به‌گونه‌ای مثبت پاسخگوی دغدغه‌های منطقی ایران باشد.»شی‌ء جین پلنگ در این زمینه ادامه داد: «البته آمریکا اخیراً به افزایش سطح تهدیدات خود نسبت به ایران اقدام کرده و علاوه بر آن نسبت به برخی کشورهای دیگر از جمله چین نیز تحریم‌های جدیدی را اعمال کرده که بی‌تردید چنین رویکردهایی نه‌تنها هیچ کمکی به پیشبرد مذاکرات نخواهد کرد بلکه به تشدید وضعیت فعلی نیز منجر می‌شود.

از سوی دیگر چین نیز همواره نسبت به اتخاذ مواضع سازنده و ترغیب طرف‌های مختلف به مذاکرات، تلاش خویش را برای رساندن گفت‌وگوها به نتیجه انجام داده است؛ اما نکته‌ای که باید به آن اشاره شود این است که پیش‌فرض مهم برای ما در این میان حفظ حقوق و منافع مشروع ما بوده و طبعی هرگونه اقدام یا تلاش برای آسیب رساندن به منافع چین حرکتی غیرقابل‌قبول بوده و هیچ کشوری نباید در این رابطه برای خویش توهمات غیرواقعی بتراشد.» سفیر چین در ایران همچنین تأکید کرد: «چین به‌گونه‌ای سازنده به مذاکرات احیای برجام پیوسته و تلاش بسیاری را برای بازگشت برجام به مسیر صحیح خود در چارچوب تحقق حقیقی چندجانبه گرایی انجام داده است، این اقدامات در واقع تلاشی در راستای تحقق پیکره واحد سرنوشت بشری و ساختار جدید روابط بین‌الملل بوده است. ما اطمینان داریم که در جامعه بین‌الملل دیگر قانون جنگل حاکم نیست و در حال حاضر یک‌جانبه‌گرایی رویکردی خلاف جریان کلان تاریخ است و در نهایت به زیان به‌کارگیرندگان آن تمام خواهد شد؛ بی‌تردید چندجانبه گرایی تنها راه‌حل ممکن برای فائق آمدن بر چالش‌های کنونی جهان است.»