ناتوانی دولت در تولید بنزین یا زمینه‌سازی برای حذف یارانه و گرانی؟

 با توجه به آنکه بخش عمده‌ای از واردات بنزین سوریه از ایران انجام می‌گرفته، کارشناسان، کاهش تولید بنزین در دولت سیزدهم را دلیل افزایش قیمت بنزین در سوریه عنوان کرده‌اند.

در حالی که در سال ۱۳۹۹ با بهره‌برداری از واحد‌های جدید تولید بنزین، ظرفیت تولید این فرآورده در کشور به ۱۱۵ میلیون لیتر در روز رسید. در حال حاضر به گفته جواد اوجی وزیر نفت، این عدد در خوشبینانه‌ترین حالت خود ۱۰۶ میلیون لیتر در روز است.

با توجه به آمار‌های حسابداری شرکت ملی نفت که هر سه ماه در تبادل نفت خام با بنزین و تبادل مالی صورت گرفته، برخی رقم واقعی تولید بنزین در کشور را زیر ۱۰۰ میلیون لیتر در روز اعلام می‌کنند.

آشفتگی‌های مدیریتی صورت گرفته در پالایشگاه ستاره خلیج فارس از جمله علل کاهش تولید بنزین در کشور عنوان می‌شود. انتصابات اخیر در هر دو سهامدار این پالایشگاه (شرکت پالایش و پخش و شستا) از سوی منتقدان با عناوینی، چون بی‌کفایت و زد و بند‌های پشت پرده، توصیف شد.

ناتوانی مدیران جدید در ترمیم تجهیزات فرسوده نیز فرایند تولید را با مشکل مواجه کرده است.

در این بین، مسئولان وزارت نفت تلاش کردند تا توپ را به زمین وزارت صمت بیاندازند. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش با اشاره به آنکه خودروی پراید در هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۰ لیتر مصرف دارد، خودروسازان را عامل افزایش مصرف و نزدیک شدن کشور به نقطه سر به سر و واردات بنزین عنوان کرد.

هرچند این اظهارات درست به نظر می‌رسد، اما با توجه به آنکه خودرو‌های تولید داخل قبلاً نیز مصرف بالای داشته‌اند، به نظر نمی‌رسد که این دلیل، از بین رفتن خودکفایی بنزین در کشور را توجیه کند.

پیش‌بینی شده است که ایران به زودی به وارد کننده بنزین تبدیل خواهد شد.

خبرگزاری دولت (ایرنا) نیز در کنار دیگر رسانه‌ها، با اشاره به بودجه دولت که به یارانه بنزین اختصاص یافته، این یارانه را نامعقول خواند و تلویحاً خواهان حذف آن شد.

دیگر چهره‌های سیاسی نزدیک به دولت نیز اخیراً بیانات مشابه‌ای ابراز کرده‌اند. این در حالی است که در کنار کاهش تولید بنزین در داخل و احتمال واردات، بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت، برخی پالایشگاه‌های کشور در چند ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ ده‌ها هزار تن بنزین صادر کرده‌اند.

نکته قابل تامل آنکه در حالی که قیمت جهانی بنزین بیش از ۱ دلار و ۳۰ سنت است، این بنزین با نرخ هر لیتر ۲۷ سنت صادر شده است. یعنی بنزین صادراتی بسیار ارزان‌تر از بنزینی بوده است که به مردم ایران فروخته می‌شود. حتی نرخ جهانی بنزین کم کیفیت نیز قریب ۵۰ سنت و دو برابر این رقم است.

هرچند وزارت نفت اعلام کرد که این بنزین متعلق به پالایشگاهی بوده که از کیفیت چندان بالای برخوردار نبود، اما با توجه به مقررات جهانی صادرات بنزین و گزارش سازمان استاندارد در مورد بنزین تولیدشده در پالایشگاه‌های خصوصی، به نظر می‌رسد، مقصد این بنزین ارزان، کشور‌های مانند سوریه و لبنان بوده است.

این صادرات ارزان قیمت بنزین در حالی است که طرفداران دولت همواره از حذف یا کاهش یارانه بنزین سخن می‌گویند.

دولت در حالی بنزین ۲۷ سنتی صادر کرده است که در چند روز اخیر یک کولبر به خاطر همراه داشتن یک ۲۰ لیتری بنزین در مرز بانه کشته شد. هرساله صد‌ها کولبر و سوخت‌بر در مرز‌های شرقی و غربی به دلیل قاچاق مقادیر نه چندان زیاد بنزین، با سرنوشت مشابه‌ای مواجه می‌شوند.

ولید فیاض وزیر انرژی لبنان نیز اخیراً اعلام کرد که نمی‌تواند طرح جمهوری اسلامی برای اهداء سوخت رایگان به این کشور را نپذیرد، چون هدیه است و شامل تحریم‌ها نیز نمی‌شود.