احيای برجام نشاط اقتصادی و سياسی به همراه دارد

روزنو :مذاکرات احیای برجام قریب به یک ماه است که در تعلیق به سر می‌برد و هیأت‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌ها بازگشته‌اند تا پس از حل برخی موارد اختلاف‌زا میان طرفین به ویژه ایران و آمریکا دوباره بتوانند به پای میز مذاکره باز گردند. این در حالی است که اخیرا انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران آمد تا به گفته برخی ناظران و کارشناسان با بسته پیشنهادی غربی‌ها و ارائه آن به مقامات کشورمان کورسوی امیدی برای از سرگیری مذاکرات ایجاد کند. در همین راستا آنطور که جوزپ بورل گفته پاسخ ایران به پیغام مورا مثبت بوده و انتظار می‌رود که مذاکرات وین از سر گرفته شود. حال اینکه این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد و طی آن چه مسائلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت مستلزم گذشت زمان و اعلام طرفین خواهد بود. در این راستا برای بررسی سفر اخیر انریکه مورا به تهران و حواشی آن و تاثیر مسائل منطقه‌ای بر احیای برجام با نصرت‌ا... تاجیک تحلیلگر مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

سفر اخیر انریکـــه مــــورا هماهنگ کننده مذاکرات ویـــن و دستــاوردهای آن را چطور تحلیــل می‌کنید؟

اگرچه سفر آقای مورا به تهران برای ملاقات با مقامات کشورمان در برگشت از تهران در آلمان برای وی زهر شد و شاید کلی هم ترسیده باشد ولی در واقع می‌توان گفت ظاهرا این سفر آقای مورا و پیامی که آورده همان‌طور که آقای جوزپ بورل گفته مورد استقبال طرف ایرانی قرار گرفته است. لذا به نظر می‌رسد که فعلا پنجره‌ای به سوی مذاکرات وین باز شده و اینکه نتیجه چه شود بستگی به شرایط بعدی دارد چون برجام مخالفان زیادی دارد و مشخص نیست که در ادامه مخالفان توافق هسته‌ای چه اقداماتی را شکل خواهند داد. اما در مجموع به نظر می‌آید که روند خوبی در حال پیش رفتن است و زمانی مشخص نشده اما به احتمال زیاد بر اساس فرمولی که داده شده و اطلاعاتی که طرف غربی نقل کرده به نظر می‌آید که فرمولی پیشنهاد شده که مورد قبول ایران قرار گرفته یا حداقل علائم مثبتی از سوی ایران فرستاده شده است. شاید بیشتر به این دلیل است که ایران روی آن فرمول کار می‌کند. این را هم بگویم که هنوز مقامات رسمی چه مذاکره کننده و چه منابع نزدیک به دبیر خانه شورای عالی امنیت ملی هیچکدام تایید یا تکذیب نکرده‌اند.حال اگر عدم تکذیب آنها را مثبت تلقی کنیم به اینجا می‌رسیم که فعلا این علائم مثبت را همه می‌بینند و شاید مردم هم خوشحال‌اند که حرکتی صورت می‌گیرد. من فکر می‌کنم باید مقداری با طمانینه جلو برویم تا آنطور که طرف غربی مثبت تلقی کرده مقامات کشورمان نیز مثبت تلقی می‌کنند؟ اگر اینگونه باشد موجب خوشحالی است و اگر مقامات ایرانی ان‌قلتی بیاروند، تحفظی داشته باشند یا حاشیه‌ای بر رویکرد مثبت آقای بورل داشته باشند آن‌موقع شرایط عوض خواهد شد. ولی آنچه که اکنون طرف غربی مطرح می‌کند نشان دهنده این است که طرف ایرانی هم رویکرد مثبتی دارد. حال اینکه این مساله به چه انگیزه‌ای است؛ آیا بحث شرایط جدید ایران، اصلاح اقتصادی و... باعث شده که فرمول پیشنهادی غرب را بپذیرد یا دلایل دیگری دارد باید از سوی مقامات رسمی و دست‌اندرکاران اعلام شود. ولی در مجموع به نظر می‌آید که روند امور نسبتا مطلوب است الا اینکه طرف ایرانی تلقی طرف غربی را رد یا اصلاح کند. غیر از این باشد به نظر می‌آید که روند به سمتی می‌رود که کم‌کم بتوان علائم حیاتی از توافق را روی مانیتور بالای سر برجام ببینیم.

رفت و آمدهای دیپلماتیک اخیر به تهران را چقـــدر می‌توان در راستای تلاش برای از سرگیـــری مذاکرات و احیای برجام دانست و چه میزان در راستای روابط دوجانبه کشورها؟

البته من اطلاعات دقیقی از سفرهای اخیر مقامات و روسای کشورها به تهران ندارم اما احساس می‌کنم که هر کدام از این سفرها دلایل خاص خود را داشته است. یعنی لزوما همه در جهت برجام نبوده است؛ هرچند که می‌تواند در جهت برجام نیز کمک‌هایی وجود داشته باشد. مثلا در سفر امیر قطر به تهران بحث روابط دوجانبه، بحث تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا و مسائل پیرامون از سرگیری مذاکرات مطرح بوده است. ولی در مورد سفر مقامات لهستانی نمی‌دانم که به جز روابط دوجانبه به چه منظوری این سفر صورت گرفته است. اگرچه مساله اوکراین و روسیه نیز می‌تواند مطرح شده باشد. سفر بشار اسد به تهران نیز اساسا بیشتر در حوزه مسائل خاورمیانه، تحولات داخلی سوریه و بحث خروج روس‌ها از سوریه و تخصیص منابع و امکانات نظامی آنها به اوکراین بوده است. لذا شاید سوریه در جایگاه تلاش برای احیای برجام خود را نبیند. سفر انریکه مورا نیز که مشخصا و صرفا در مورد مذاکره و تلاشش برای از سرگیری مذاکرات وین در راستای احیای برجام بوده است. با این حال روند جاری امور و شرایط پیش‌رو مثبت است. یعنی اگر نشاط سیاسی داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشید و کشوری ایزوله محسوب نشوید طبیعتا می‌توانید از دستاوردهای آن در هر مذاکره بین‌المللی و منطقه‌ای استفاده کنید. طبیعتا ایران با توجه به جایگاه ژئوپلیتیکی که دارد و قدرت نرم و سخت خود عنصر تاثیر‌گذاری در منطقه به شمار می‌آید. با این حال اگر بگوییم که لزوما همه این سفرها در راستای یک هدف صورت گرفته و به یکدیگر وصل شده چندان درست به نظر نمی‌رسد.

نوع ارتباطات منطقــه‌ای ایران با کشورهای تاثیر‌گــــذار چه میزان می‌تواند بر روی مــذاکرات و احیای برجام تاثیر‌گذار باشد؟

این مساله بسیار موثر است. وقتی یک بازیگری باشید که در حقیقت با کارت‌های خود بازی می‌کنید این عملکرد قدرت چانه‌زنی شما را افزایش می‌دهد. یعنی اگر ما یک سیاست خارجی فعال در منطقه و مذاکرات منطقه‌ای فعال داشته باشیم طبیعتا می‌توانیم دستاورد بیشتری از برجام داشته باشیم. اما آنچه امروز بیشتر اهمیت دارد بحث عربستان سعودی است. سعودی‌ها در دور پنجم مذاکرات که در عراق برگزار شد هم خودشان و هم آقای الکاظمی نخست وزیر عراق بروز دادند و اگر همان‌طور که در رسانه‌ها آمده طرفین به یک تفاهم 10 ماده‌ای رسیده باشند و نقشه‌ راهی تهیه شده باشد یا بندی که از مباحث امنیتی به سمت مباحث سیاسی برویم و دیپلمات‌‌ها ادامه مذاکرات را پی بگیرند روند خیلی مثبتی است، چراکه سعوی‌ها از ابتدا نیز برایشان سخت بود که اختلافات سیاسی را حل کنند چون تضاد منافع را تبدیل به مسائل امنیتی می‌کنند. بنابر این تلاششان بر این بوده که مسائل در بستر امنیتی جلو برود ولی اکنون که پذیرفتند مقامات سیاسی کار را دنبال کنند نکته مثبتی در روابط دو کشور است. البته تحولات منطقه‌ بسیار ژله‌ای است و منطقه ملتهب است. هر آن ممکن است اتفاقی رخ دهد و آن اتفاق باعث شود تا سایر روندها نیز تحت تاثیر قرار بگیرد.