اضطراب یارانه‌ها

روزنو :این روزها اقشار مختلف جامعه در انتظار تغییرات اساسی در یارانه‌ها هستند و البته با سؤالات بسیاری هم همین اخبار را پیگیری می‌کنند؛ یارانه نقدی برای چه مدت پرداخت می‌شود؟ اگر در ماه‌های آینده به دلیل کمبود بودجه این یارانه‌ها حذف شود چه؟ اگر با توزیع یارانه اوضاع تورمی وخیم‌تر شود چه؟ سؤالاتی از این قبیل؛ چراکه شفاف‌سازی مناسبی در این زمینه نشده و ابهامات بسیاری درباره وضعیت معیشتی در روزهای آینده اذهان عمومی را درگیر کرده است. برخی نگران دوگانگی عجیب در پرداخت یارانه‌های جدید هستند و از مغایرتی می‌گویند که میان صحبت‌های وزیر اقتصاد و رئیس‌جمهور وجود دارد. درحالی‌که رئیس‌جمهور اعلام کرده است یارانه نقدی جدید به مبلغ 400هزار تومان برای برخی دهک‌ها و به مبلغ 300هزار تومان برای دهک‌های دیگر تنها دو ماه پرداخت می‌شود، وزیر امور اقتصادی و دارایی روایت دیگری از تصمیم دولت دارد. دو روز پیش بود که رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی تلویزیونی خود گفت: «ما یارانه را به مصرف‌کننده می‌دهیم، حذف ارز ترجیحی را باید اصلاح کنیم و توزیع عادلانه یارانه است و مبلغ را به مصرف‌کننده می‌دهیم. سازمان برنامه‌وبودجه کارشناسی کرده که مصرف افراد نسبت به کالای اساسی، این است که برای همه دهک‌هایی که دهک اول تا دهم شناخته می‌شود، سه دهک اول 400هزار تومان به هر نفر داده می‌شود.» ابراهیم رئیسی ادامه داد: «نسبت به دهک‌های چهارم به بعد 300هزار تومان داده می‌شود. نان و دارو و بنزین گران نمی‌شود و همه از آن برخوردارند. نان سنتی یارانه‌اش پرداخت می‌شود و قیمتش گران نمی‌شود، دارو از طریق بیمه‌ها با قیمت فعلی داده می‌شود و یارانه‌ای که واردکننده‌ها می‌گرفتند، بیمه‌ها دریافت می‌کنند. بنزین هم افزایش قیمت نخواهد داشت. این مبالغی که عنوان شد به مدت یک ماه تا دو ماه پرداخت می‌شود تا زیرساخت کالابرگ الکترونیکی آماده شود چون این کار به عدالت نزدیک‌تر است اما تا آماده شدن این زیرساخت‌ها این مبلغ داده می‌شود.» این صحبت‌های رئیسی در حالی است که در دیگر طرف این ماجرا وزیر امور اقتصادی و دارایی حرف‌های کاملاً متناقضی دارد. به گفته وی: «از خرداد تا پایان سال تمام پرداخت‌های یارانه و کمک معیشتی به‌صورت یکپارچه و با لحاظ یارانه‌های قبل است.» بر اساس گزارش‌ها، در حال حاضر یارانه دو ماه بدون قابلیت برداشت برای برخی سرپرستان خانوار واریزشده است و این‌طور پیش‌بینی می‌شد که طبق اعلام رئیس‌جمهوری از ابتدای تیر عملیات تخصیص کوپن یا کالابرگ الکترونیکی آغاز شود اما با سخنان وزیر امور اقتصادی و دارایی روشن نیست که آیا پرداخت یارانه نقدی پس از خرداد نیز ادامه می‌یابد یا خیر؟ حالا مشخص نبودن این وضعیت و ابهام در مورد جزییات برنامه افکار عمومی را با ابهامی جدی مواجه کرده است. این صحبت‌ها از سوی مهم‌ترین جایگاه‌های مدیریتی کشور در حالی است که برخی از حدس‌وگمان‌ها نیز مبنی بر تجمیع یارانه‌ها در یک بسته است. حتی شنیده‌ها نیز حکایت از این دارد که احتمالاً چند دهک دیگر از یارانه‌بگیران هم حذف شوند. این حذفیات هم افکار عمومی را نگران کرده و گزارش‌های زیادی مبنی بر اینکه با وجود درآمد پایین، یارانه برخی افراد حذف شده وجود دارد. یکی می‌پرسد: «تکلیف افرادی که به هر دلیل یارانه نمی‌گیرند، یا حتی انصراف داده‌اند در این دهک‌بندی و مشمول بودن یارانه 300 تا 400هزارتومانی چیست، آیا صرفاً قرار است از یکی دو ماه آینده با حقوق ثابت، کالاهای اساسی را به چند برابر قیمت خریداری کنند؟» «سبد معیشت و یارانه فعلی حدود 100هزار تومان است، معلوم نیست این 400هزار مازاد بر این مبلغ قبلی است یا جداگانه؟» از این قبیل سؤالات فراوان است؛ اما در مجموع طبق برآوردهای انجام شده، صورت‌حساب یارانه جدید برای خزانه دولت حدود 25هزار میلیارد تومان می‌شود و سالانه این مبلغ به 300همت می‌رسد؛ چیزی در حدود یک‌چهارم بودجه دولت. سؤالی که می‌توان مطرح کرد این است که مگر حذف یارانه‌های به‌اصطلاح پنهان به دلیل کسری منابع نبود که از این به بعد قرار شده مبلغ یارانه از رقم قبلی هم بیشتر باشد؟ در مجموع پرداخت یارانه نشان می‌دهد سیاست‌های دولت در زمینه سرکوب تورم به نتیجه نرسیده یا حتی قرار نیست به نتیجه برسد.

تورم یارانه‌ای

نزدیک به یک دهه از ورود یارانه نقدی به عرصه اقتصاد و سیاست ایران می‌گذرد. دولت احمدی‌نژاد با هدف رقابت‌پذیر کردن اقتصاد ایران، حذف یارانه‌های پنهان و کاهش بار مالی ناشی از یارانه‌های غیرمستقیم اقدام به تخصیص یارانه نقدی به مبلغ ۴۵هزار و ۵۰۰تومان به هر نفر کرد و اهدافی را از جمله ارتقای خدمات بهداشتی و درمانی، رقابت‌پذیر کردن تولید و ... نیز در قالب این طرح تعریف کرد اما برآوردها نشان می‌دهد از مجموعه اهداف تعریف‌شده در این راستا، تنها پرداخت یارانه‌های نقدی به مردم محقق شده است. اقدامی که ناکارآمدی آن از منظر توزیع گسترده نقدینگی و تأثیرات تورمی بر کارشناسان و اهل‌فن آشکارشده است. به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، یارانه‌ها تیغی دولبه‌ای هستند که هر قدر تخصیص آن‌ها با مضرات و بحران‌ها روبه‌روست برون‌رفت از پرداخت آن نیز واجد عوارض سیاسی و اقتصادی و اجتماعی فراوان است. گفته می‌شود یارانه‌ها چون گردابی اقتصاد ایران را در خود حل کرده‌اند و حالا در آستانه 11ساله شدن پرداخت یارانه‌های نقدی روشن است که پرداخت یارانه‌ها به‌واسطه آثار تورمی، افزایش نقدینگی و ... نمی‌تواند زمینه‎های لازم برای ارتقای قدرت خرید را فراهم آورد. از سوی دیگر مانور بر این مسئله در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری و ... نیز نشان می‌دهد هنوز سیاستمداران درصددند از تلخی یارانه‌ها در کام اقتصاد برای خودشیرینی برداشت کنند. سال گذشته نمایندگان مجلس یازدهم نیز درحالی‌که اقتصاد ایران یکی از سخت‌ترین دوره‌های خود را پشت سر می‌گذارد، طرحی را با هدف پرداخت یارانه‌های نقدی به ۶۰میلیون ایرانی تدارک دیدند، طرحی با بار مالی سنگین و البته مستلزم اصلاح در قانون بودجه سال گذشته، طرحی که حالا سنگین‌تر از قبل به مرحله اجرا گذاشته‌شده و معلوم نیست بار تورمی آنچه با اقتصاد ایران و حتی معیشت کند؟

نگاهی به جزییات طرح یارانه جدید

یارانه ۳۰۰ تا ۴۰۰هزارتومانی که به‌حساب سرپرستان خانوار ۷۲میلیون ایرانی واریزشده است، فعلاً قابل‌برداشت نخواهد بود. به گزارش ایسنا، سرانجام پس از اعلام رئیس‌جمهوری و توضیحات وی در مورد جریان اصلاح یارانه‌های پنهان و ارز ۴۲۰۰تومانی، پرداخت یارانه جدید انجام شده است. بر اساس این گزارش، یارانه پرداختی جدید جایگزین یارانه ۴۵ زار و ۵۰۰ تومانی و معیشتی شده و دیگر چنین مبالغی در ماه پرداخت نخواهد شد بلکه در قابل نرخ جدید است که می‌تواند در ادامه با اصلاح تدریجی ارز ۴۲۰۰ مبلغ آن تغییر کند. اما یارانه جدید، برای ۷۲میلیون ایرانی شامل ۲۳میلیون خانوار واریزشده که برای سه دهک اول با مبلغ ۴۰۰هزار تومان و دهک بین چهارتا ۹ مبلغ ۳۰۰هزار تومان بوده است. برداشت این یارانه فعلاً به دلایلی امکان ندارد که احتمالاً طی روزهای آینده از سوی دولت اطلاع‌رسانی شده و برداشت آن برای دریافت‌کنندگان امکان‌پذیر می‌شود.

چرا مبلغ کمتر از ۳۰۰ تا ۴۰۰هزار تومان است

افراد دریافت‌کننده یارانه جدید ممکن است در حساب‌ها با مبلغی کمتر از ۳۰۰ تا ۴۰۰هزار تومان مواجه باشند که دلیل آن به کسر قسط وام یک‌میلیونی مربوط به دوران کرونا که به یارانه بگیران پرداخت و هر ماه از حساب یارانه آن‌ها کسر می‌شد، برمی‌گردد. بر این اساس با توجه به این‌که دیگر یارانه ۴۵ زار تومانی پرداخت نمی‌شود و این رقم ۳۰۰ تا ۴۰۰هزار تومان جایگزین آن شده است بنابراین قسط وام کرونا از همین رقم کسر شده که تقریباً کمتر از ۵۰هزار تومان بود.

اعتراض را اعلام کنید

اما کسانی که در لیست یارانه‌بگیران ولی یارانه‌ای دریافت نکرده‌اند می‌توانند اعتراض خود را به این موضوع از طریق سامانه hemayat.mcls.gov.ir و یا شماره ۶۳۶۹ اعلام کنند که از سوی وزارت رفاه موردبررسی قرار خواهد گرفت. بر این اساس بعد از بررسی‌هایی که در این رابطه صورت می‌گیرد، اگر شخص معترض محق دریافت یارانه تشخیص داده شود این مبلغ به او پرداخت خواهد شد. حتی برای این دو ماهی که واریز صورت می‌گیرد نیز در قالب معوقه پرداخت می‌شود.