دوپینگ خواربار در پایان سال

راغفر: دولت پای کار باشد تا با سیاست حمایتی دهک‌های پایین قدرت خریدشان افزایش یابد

سارا مرادخانی- روزنامه‌نگار/ با مصوبه هیأت وزیران، دولت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای پرداخت کالابرگ برداشت خواهد کرد. این رقم اگر با نرخ ارز توافقی کنونی تبدیل به ریال شود؛ بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان در اختیار دولت قرار خواهد داد تا برنامه دومرحله‌ای کالابرگ الکترونیکی را با هدف افزایش قدرت خرید شهروندان اجرایی کند. کالابرگ الکترونیکی برخلاف آنچه مخالفان و منتقدان عنوان می‌کنند، بازگشت سیستم کوپن نیست.

کوپن باز نمی‌گردد
کوپنی که در سال‌های دوران جنگ ارائه می‌شد، به دلیل کمبود کالاهای اساسی و به‌عبارتی به‌صورت جیره‌بندی و برای جلوگیری از احتکار اقلام سبد غذایی توزیع می‌شد و دراختیار همه آحاد مردم قرار می‌گرفت؛ اما این کالابرگ الکترونیکی بر بستر یک طرح و برای افزایش قدرت خرید مردم به دهک‌های کم‌برخوردار تعلق می‌گیرد و به عبارتی نوعی جریان «کمک‌معیشتی» محسوب می‌شود. اساس و پایه کالابرگ بر بستر دهک‌بندی و برای اجرای عدالت اجتماعی و اقتصادی و همچنین یک سیستم مدرن که در بسیاری از کشورهای دنیا هم اجرا می‌شود، قرار دارد. اکنون کشور در شرایط جنگی و تبعات بعد از آن دوران قرار ندارد و کمبود کالایی هم در هیچ بخشی دیده نمی‌شود و بازار سیاه هم در کنار سبد کالاهای اساسی ایجاد نشده، اما برای اجرای عدالت اجتماعی و کمک به افزایش قدرت خرید مردم، سیستم توزیع کالا نیازمند یک روند به‌روز شده است. به‌طور کلی، کالابرگ نه به‌دلیل بحران، بلکه به‌عنوان یک سیاست حمایتی هدفمند برای افزایش قدرت خرید دهک‌های پایین جامعه توزیع می‌شود. این سیستم، برخلاف کوپن‌های دوران جنگ، تنها به اقشار نیازمند اختصاص یافته و از مکانیسم‌های مدرن و دیجیتال برای توزیع استفاده می‌کند تا مانع ایجاد بازار سیاه شود.
 
تفاوت کوپن و کالابرگ
در این خصوص، فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در خصوص کالابرگ در یادداشتی می‌نویسد: «بسیاری بر این نکته تأکید می‌کنند که ما به سیستم کوپن‌دهی در گذشته بازگشته‌ایم، در حالی که ارائه کالابرگ با سیستم کوپن‌دهی دوران جنگ تفاوت‌هایی دارد.» به گفته سخنگوی دولت، «دولت در راستای اجرای مسئولیت‌های اجتماعی خود و با هدف حمایت از اقشار کم‌درآمد جامعه، اقدام به تخصیص کالابرگ کرده است. این سیاست که در چهارچوب قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و با تأکید بر حفظ قدرت خرید مردم طراحی شده است، به‌عنوان یک ابزار مدرن و هدفمند با هدف کاهش نابرابری‌های اقتصادی و بهبود معیشت خانوارهای نیازمند به‌کار گرفته شده است.»

 چرا طرح کالابرگ باید اجرا شود؟
اجرای سیاست کالابرگ الکترونیکی از چند جهت قابل‌توجه است؛ اولین دلیل، حمایت از دهک‌های پایین است. با توجه به افزایش قیمت‌ها در ماه‌های اخیر، دهک‌های پایین جامعه با کاهش قدرت خرید مواجه شده‌اند. کالابرگ به‌عنوان یک ابزار حمایتی، به این اقشار کمک می‌کند تا دسترسی بهتری به کالاهای اساسی داشته باشند. دومین دلیل نیاز به اجرای این طرح، کاهش نابرابری‌های اقتصادی است. توزیع هدفمند کالابرگ، شکاف اقتصادی بین دهک‌های مختلف جامعه را کاهش می‌دهد و به تحقق عدالت اجتماعی کمک می‌کند. اجرای تکلیف قانونی مجلس که دولت را موظف کرده تا قیمت کالاهای اساسی را در سطح قیمت‌های شهریور ۱۴۰۱ حفظ کند. کالابرگ به‌عنوان یکی از ابزارهای تحقق این تکلیف، در راستای حمایت از معیشت مردم طراحی شده که دلیل دیگری برای اجرای این طرح است. بر‌اساس تکلیف قانون بودجه سال‌جاری در بند الف تبصره ۸ قانون بودجه، ‌دولت مکلف به اجرای کالابرگ الکترونیکی است.

در دوران گذار از دولت سیزدهم به دولت چهاردهم برای چندین ماه خبری از اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی نبود تا اینکه درنهایت، احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت چهاردهم اعلام کرد که در ستاد هماهنگی اقتصادی، بر‌اساس دستور رئیس‌جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مبلغ ۱۵ هزار میلیارد تومان را برای کالابرگ اختصاص داده که مجری آن نیز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. در عین حال، بر‌اساس مصوبه دولت، یک میلیارد دلار هم از صندوق توسعه ملی برای پرداخت کالابرگ برداشت شده تا صرف پرداخت کالابرگ ۵۰۰ هزار تومانی به سه دهک کم‌درآمد و کالابرگ ۳۵۰ هزار تومانی به چهار دهک متوسط شود.

در عین حال، احمدی میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درمورد کالابرگ الکترونیکی گفت: «زیرساخت فناوری اطلاعات فراهم شده و بخشنامه‌های مربوطه در حال ارسال به استان‌هاست، قبل از ماه مبارک رمضان در ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ اولین نوبت کالا برگ الکترونیکی را به ۷ دهک درآمدی می‌دهیم. کالابرگ الکترونیکی برای ۳ دهک کم‌درآمد به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار و برای دهک‌های ۴ تا ۷ هر نفر ۳۵۰ هزار تومان داده می‌شود تا از ۱۱ قلم کالای منتخب استفاده کنند.»
 
کالابرگ در جهان
این طرح در کشورهای دیگر نیز اجرا می‌شود تا قدرت خرید مردم افزایش یافته و سبب کاهش فاصله طبقاتی و اجرای عدالت اجتماعی شود. درواقع همسویی با تجربه جهانی از این جهت که بسیاری از کشورهای جهان، از ابزارهای مشابه کالابرگ برای حمایت از اقشار کم‌درآمد استفاده کرده‌اند، در راستای کاهش فقر و نیز کمک به معیشت دهک‌های کم برخوردار سبب شده تا ایران نیز به سمت اجرای این طرح برود. برنامه‌هایی مانند «Bolsa Família» در برزیل و «SNAP» در ایالات متحده نمونه‌های موفق این سیاست‌ها هستند که به کاهش فقر و بهبود دسترسی به کالاهای اساسی کمک کرده‌اند. حسین راغفر، اقتصاددان در گفت‌و‌گو با «ایران» بر اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی توسط دولت تأکید دارد که: «یارانه به‌طور کلی می‌تواند قدرت خرید مردم را افزایش داده یا حفظ کند. به هیچ عنوان در شرایط کنونی امکان ندارد که دولت توان تأمین حداقل‌های زندگی دهک‌های پایین را داشته باشد، مگر در شرایط سهمیه‌بندی و یارانه‌ای؛ اما مهم این است که این سهمیه‌بندی باید چگونه صورت بگیرد.»

وی در ادامه بیان کرد: «برای کاهش هزینه یارانه برای دولت و نیز تأمین حداقل‌های زندگی دهک‌های پایین دولت برخی از کالاهای اساسی مورد نیاز مردم را به‌صورت کالابرگ ارائه دهد و در بازه‌های زمانی مشخص فرصت استفاده ازآن را هم اعلام کند.» راغفر می‌گوید: «وقتی منابع کشور و دولت محدود و تقاضاها زیاد است، باید این منابع سهمیه‌بندی شود و این موضوع، یک منطق روشن در اقتصاد است.» او به «ایران» گفت: «من به دولت توصیه می‌کنم پای کار باشد و حداقل‌هایی را به صورت کالابرگ در اختیار مردم قرار بدهد تا دهک‌های پایین قدرت خریدشان افزایش یابد. پول نقد در قالب یارانه در گذشته امتحان شده و به‌نظر می‌رسد ممکن است در جای خود مصرف نشود، اما کالابرگ می‌تواند مشکلات معیشتی مردم را تا حدی مرتفع کند.»