فاصله تهران و آژانس از ساعت صفر تقابل

تعویق زمان گزارش آژانس برای جلوگیری از بن‌بست تعامل با ایران بود

تصمیم «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تغییر زمان ارائه گزارش فعالیت‌های هسته‌ای ایران به شورای حکام در کشاکش مناسبات سیاسی ایران و غرب یک نشانه برای مهار قوایی به نظر می‌رسد که سعی بر خاتمه تقابل‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران در کوتاه‌مدت دارد. «گروسی» در حاشیه نشست امنیتی «مونیخ» پیش‌بینی کرد که گزارش جامع آژانس احتمالاً تا پس از ماه مارس منتشر نخواهد شد. اما این گفته او که «تأخیر به این دلیل است که گزارش جدید اطلاعات قابل توجهی به جزئیات قبلی ارائه‌ شده اضافه نخواهد کرد»، رمزگشایی از زیرپوست تحولاتی بود که بعد از نشست آذرماه شورای حکام به جریان افتاده است؛ اما در این نشست چه اتفاقی افتاد که «گروسی» تصمیم گرفت برای عمل به تصمیمات برآمده از آن دست نگه دارد؟ دوم آذرماه گذشته آغاز دوره متفاوتی میان ایران و آژانس بود. شاهدمثال آن قطعنامه‌ای بود که شورای حکام با وجود مخالفت طیف زیادی از اعضا علیه ایران به تصویب رساند و با وجود این جبهه پروپاقرص که دیپلماسی مبتکرانه تهران، آنها را به حل مناقشات جاری از طریق فرآیندهای دیپلماتیک ترغیب کرده بود، ضرب‌الاجلی را در متن قطعنامه جدید جای می‌داد که می‌توانست در صورت اجرای تام و تمام آن، تهران و آژانس را به ساعت صفر منازعه نزدیک و از رویکرد مبتنی بر تعامل دور کند. در پایان همین نشست «گروسی» مأمور شد تا یک «گزارش جامع» درباره وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران تهیه و آن را برای بررسی به نشست بعدی شورای حکام در ماه مارس ۲۰۲۵ یعنی اسفندماه سال‌جاری ارائه کند. اعلام اینکه اگر تهران همچنان پاسخی ارائه ندهد، پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد و گزارش مدیر کل می‌تواند مبنایی برای دخالت شورای امنیت سازمان ملل باشد، نقطه عزیمت آن دسته از اعضای مخالف ایران در شورای حکام در ریل‌گذاری فضایی تقابل‌جویانه بود که بیم از تبدیل شدن الگوی همکاری ایران با آژانس را به یک مسیر تقابلی برجسته می‌کرد.

دلایل موجه برای تردیدافکنی
چنانکه پیدا بود فضای حاکم بر زمین مذاکرات هسته‌ای و مهم‌تر از همه مطرح شدن نام ایران در پرونده تنش‌های نظامی جدید از جمله پرونده اوکراین مانع از آن شده بود که در بینش سیاسی اعضای شورای حکام جایی برای راستی‌آزمایی فنی ادعاهای آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران باقی بماند. یک متغیر اما «گروسی» را در قامت بازیگری به ظاهر غیرمنتفع در فضای تقابلی شکل گرفته علیه ایران، درباره گزارشی که قرار است مرجع تصمیم‌گیری درباره باقی ماندن پرونده ایران در آژانس یا ارجاع آن به شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد، دچار تردید کرده است. تصور حضور دوباره «دونالد ترامپ» در کاخ سفید و پیامدهای برآمده از این حضور در زمین مذاکرات و خوش‌بینی نسبت به تفاهم احتمالی میان ایران و آمریکا تا حدی عامل مهمی برای افزودن بر تردیدهای «گروسی» به شمار می‌آمد و به اعتقاد او هر رویدادی در این زمینه قطعاً دومینویی از توافق را در زمین ایران و آژانس نیز با خود همراه خواهد کرد.

حسن‌نیت تهران
آنچه می‌توانست بر دلایل موجه مدیرکل آژانس جهت تعویق زمان ارائه گزارش ایران بیفزاید و آن را به شکل تازه‌ای از همکاری با ایران پیوند دهد، بروز نشانه‌های محسوس همکاری کشورمان تنها چند روز پس از قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام بود؛ اینکه ایران با وجود اقدام تلافی‌جویانه خود در واکنش به بدعهدی غرب در قبال توافق هسته‌ای و رساندن غنی‌سازی بدون مرز تا لبه غنی‌سازی60 درصد بار دیگر حسن نیت خود را نسبت به آژانس به شکل تفاهمی مقطعی به معرض نمایش گذاشت؛ تفاهمی که به افزایش شمار بازرسی‌ها در سایت هسته‌ای «فردو» مرتبط می‌شد تا به بخشی از دغدغه‌های ادعایی آژانس پاسخ گوید و مدیر کل را در اجرای مأموریت خود آسوده خاطرتر سازد. هرچند تصویب قطعنامه شورای حکام علیه ایران در سوم آذرماه، واقعیت سناریوی اروپایی‌ها برای تشدید وضعیت پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در آژانس و ارجاع احتمالی آن به شورای امنیت سازمان ملل را عیان کرد اما با این همه حسن‌نیت تهران برای همکاری با آژانس که در هدفمندی تحرکات دیپلماتیک آن مبنی بر حل زودهنگام پرونده‌های روی میز بازتاب یافته است، چیزی جز تبعیت از سیاست اعلامی و تعامل جویانه دولت مسعود پزشکیان نیست. چه او چندی پیش در ملاقات چهره به چهره با «گروسی» جهت ابهام‌زدایی از شبهات از طریق گفت‌و‌گو و مذاکره و نه فشار اعلام آمادگی کرد و خواستار پایان دادن به فصل تخاصم با ایران شد.

امتداد بازی سیاسی غرب
این فضای آمیخته به تنش و تعامل به رغم آنکه به‌واسطه ادعاهای فنی آژانس شکل گرفته است اما در متن تاریخی خود امتدادی از مناسبات سیاسی ایران و بازیگران غربی به شمار می‌آید. چه نقطه تلاقی ایران و ایالات متحده در کنار شرکای اروپایی‌اش در زمین مذاکرات هسته‌ای، سرنوشت دوره جدید همکاری ایران و آژانس را دستخوش گسست یا نزدیکی می‌کند. از این رو تمرکز تهران برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های فکری و سیاسی خود جهت حل پرونده هسته‌ای در کنار توجه به اتفاقات چراغ خاموشی که در لابی‌های آژانس و محافل سیاسی و امنیتی غربی- اسرائیلی می‌گذرد، می‌تواند به مانعی برای فرصت‌جویی محافل تندروی غرب تبدیل شود که از حالا عزم خود را برای فعال کردن «ماشه برجام» از یک سو و قراردادن دوباره پرونده هسته‌ای ایران روی میز شورای امنیت سازمان ملل جزم کرده‌اند. بنابراین افزوده شدن بر مهلت ایران و آژانس جهت رسیدن به نقطه مشترک درباره ابهام‌زدایی از ملاحظات ادعایی امکانی را فراهم می‌آورد تا درست در ماه‌های پایانی موعد برجام، دو طرف بر مبنای یک مکانیسم قابل اجرا، واکنشی متفاوت و البته در امتداد سیاست مبتنی بر تعامل از خود بروز دهند.

بــــرش

منابع مطلع به «ایران» گفتند

گزارش آژانس درباره ایران اواخر بهار سال آینده ارائه می‌شود

تصمیم «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس مبنی بر تغییر زمان ارائه گزارش درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران مثبت ارزیابی شده است. منابع مطلع در این رابطه به «ایران» گفته‌اند: مدیر کل آژانس بر اساس قطعنامه اخیر شورای حکام موظف بود گزارش جامعی درباره فعالیت هسته‌ای ایران تهیه و در نشست فصلی پیش روی شورای حکام در ماه مارس یعنی کمتر از یک ماه دیگر ارائه کند. این دستور کار به معنای آماده کردن مقدمات دعوای جدید با ایران و زمینه‌سازی برای فعال کردن «اسنپ بک» بود.

این منبع درادامه افزود: اما از آنجایی که این فرصت تعیین شده برای ابهام‌زدایی از ملاحظات ادعایی اعضای شورای حکام و راستی‌آزمایی ناکافی بود و چنانچه تغییر نمی‌کرد به ایجاد بن‌بستی برای هر دو طرف تبدیل می‌شد، قرار شد گزارش نهایی «گروسی» حداکثر تا ماه ژوئن یعنی اواخر بهار سال آینده به شورای حکام ارائه شود. بنابراین تصمیم به تغییر ارائه این گزارش را می‌توان ایجاد فرصتی برای هر دو طرف ارزیابی کرد تا در فرآیندی دیپلماتیک به حل و فصل اختلافات بپردازند.