رفع فیلترینگ؛ در دست اقدام!

وعده رفع فیلترینگ همچنان روی زمین است و هر‌از‌چندگاهی خبری رسمی مبنی بر در دست بررسی بودن منتشر می‌شود. دیروز هم وزیر ارتباطات با بیان اینکه رفع فیلترینگ در دستور کار و اقدام دولت است، گفته: «نگاه ما در دولت چهاردهم، توسعه دیپلماسی فناوری است؛ به این معنا که بتوانیم از ظرفیت جوان‌های توانمند و خلاق کشور برای توسعه خدمات به کشورهای مختلف استفاده کنیم».

شرق: وعده رفع فیلترینگ همچنان روی زمین است و هر‌از‌چندگاهی خبری رسمی مبنی بر در دست بررسی بودن منتشر می‌شود. دیروز هم وزیر ارتباطات با بیان اینکه رفع فیلترینگ در دستور کار و اقدام دولت است، گفته: «نگاه ما در دولت چهاردهم، توسعه دیپلماسی فناوری است؛ به این معنا که بتوانیم از ظرفیت جوان‌های توانمند و خلاق کشور برای توسعه خدمات به کشورهای مختلف استفاده کنیم».

هرچند رشیدی‌کوچی، نماینده سابق مجلس، ادعاهای وزیر ارتباطات درباره شرایط رفع فیلترینگ را بازی با کلمات ارزیابی می‌کند و می‌گوید «رفع فیلتر تنها با زدن یک دکمه اتفاق می‌افتد، پس نیازی به فراهم‌شدن زیرساخت‌ها نیست».

به هر حال هفته گذشته بود که مسعود پزشکیان گفت: «در موضوع رفع فیلترینگ به نگاه مشترک میان سران رسیده‌ایم»؛ جمله‌ای نویدبخش از مسعود پزشکیان که نشان از تحقق این وعده مهم رئیس‌جمهور در آینده نه‌چندان دور می‌داد. هرچند زمان برای تحقق این وعده به‌سرعت در حال گذر است و افکار عمومی خسته از محدودیت‌های اعمال‌شده در سه سال گذشته منتظر خبر خوش رفع فیلترینگ است.

در‌حالی‌که اینترنت و سرعت آن نقش مهمی در بهره‌مندی از فناوری‌های روز دنیا دارد و شاهد توسعه آن در دنیا هستیم، ما همچنان درگیر محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی مسئولان دولت قبل هستیم. هرچند دیروز ستاری گفته «نگاه ما در دولت چهاردهم در وزارت ارتباطات، توسعه دیپلماسی فناوری است. نگاه ما در وزارت مداخله‌ای نبوده، بلکه از جنس تسهیلگری و توسعه زیرساخت‌هاست». اما با ادامه فیلترینگ و حمایت کاسبان فیلترشکن‌فروش رسیدن به اینترنت با‌کیفیت همچنان یک آرزو است.

به گفته علی مطهری در گفت‌وگو با تابناک هم «با وجود فیلترینگ اکثر مردم به این شبکه‌ها دسترسی دارند و هزینه‌های زیادی برای خرید فیلترشکن پرداخت می‌کنند که معلوم نیست این پول‌ها به دست چه کسانی می‌رسد یا بخش اعظم این پول‌ها به خارج از کشور می‌رود، زیرا سرویس‌دهندگان فیلترشکن‌ها سرویس‌های خود را از خارج از کشور دریافت می‌کنند».

این نماینده ادوار مجلس همچنین معتقد است «بنابراین فیلترینگ نه‌‌تنها فایده‌ای ندارد، بلکه به کشور ضرر می‌زند. امیدوارم کسانی که در شورای‌عالی فضای مجازی هستند، همکاری کنند و رفع فیلترینگ انجام شود، چراکه بسیاری از سایت‌هایی که در حالت عادی در دسترس نیستند، با فیلترشکن باز می‌شوند و نوجوان‌ها و جوان‌ها می‌توانند به سایت‌های مستهجن دسترسی پیدا کنند که برای اخلاق این قشر جوان و نوجوان مضر است. یعنی از هر جهت بررسی کنید، می‌بینید به ضرر کشور است و این وضعیت باید به پایان برسد».

با توجه نقد برخی از موافقان ادامه فیلترینگ که نگران محتواهای غیرمفید هستند، به گفته علی مطهری «بعد از رفع فیلترینگ می‌توان سازوکارهایی برای کنترل محتواهای مضر ایجاد کرد. بخش‌های اخلاقی آسیب‌زا در این شبکه‌ها باید محدود شوند یا برای آنها مانع ایجاد کرد اما بخش‌هایی که مربوط به آزادی بیان، گفت‌وگوها و اظهار عقیده‌ هستند، باید آزاد باشد. اگر کسی دروغی را رواج دهد یا به کسی تهمت بزند و آن را منتشر کند، مانند همه کشورها می‌توان از طریق مراجع قضائی برخورد کرد. به هر حال اگر این کار زودتر انجام شود، به صلاح کشور است».‌ همچنین در سنجش میزان اختیار رئیس‌جمهور در شورای‌عالی فضای مجازی هم گفته است: «تلاش خود را می‌کنند، ولی در شورای‌ عالی فضای مجازی تعداد آرای دولت کم است و بیشتر اعضا مخالف رفع فیلترینگ هستند. البته ممکن است آقای پزشکیان با استدلال‌های خود بتوانند مخالفان را قانع کنند. در هر حال باید تلاش کنند، به‌ویژه آنکه قول‌هایی هم در زمینه رفع فیلترینگ به مردم داده شده که بهتر است به این وعده‌ها عمل کنند».

‌در همین زمینه جلال رشیدی‌کوچی هم معتقد است: «درباره اینکه اعضای کمیته رفع فیلترینگ شفاف نیستند، می‌توان این‌گونه گفت که این سیاست همیشگی آقایان بوده، یکی به میخ و یکی به نعل می‌زنند، یعنی می‌خواهند همه طرف را داشته باشند.

نکته دوم هم این است که یک‌سری جریان‌ها و اشخاص با رفع فیلتر مخالف هستند، کما‌اینکه در هفته گذشته برخی ائمه جمعه در مراکز استان‌ها طی اقدام هماهنگ رفع فیلترینگ را برابر فساد و فحشا و گسترش آن در جامعه دانستند. در این شرایط قطعا آقایانی هم که در شورای‌ عالی فضای مجازی هستند، حتی اگر موافق رفع فیلتر هم باشند، سعی می‌کنند به نحوی موضع‌گیری کنند که به نظر خودشان، نه سیخ بسوزد نه کباب. یعنی هم این طرف را داشته باشند هم آن طرف را. این رفتار درست و دقیق نیست و همیشه این نبود شفافیت منجر به آسیب‌های خیلی جدی‌تر و مهم‌تری شده است. امیدوارم آقایان به این درک برسند که فیلترینگ منجر به آسیب واردشدن به جامعه شده، نه رفع فیلتر».

هرچند در سوی دیگر این ماجرا رسول جلیلی، عضو حقیقی شورای‌‌عالی فضای مجازی که از موافقان فیلترینگ است، در گفت‌وگویی با در‌نظر‌گرفتن نظرات موافقان ادامه فیلترینگ و نگرانی‌های‌شان اظهار کرد: «با توجه مباحث مطرح‌شده در جلسه شورای‌عالی فضای مجازی و طرحی که از طرف وزارت ارتباطات ارائه شد، به‌هیچ‌عنوان نظر دولت محترم بر بازگشایی بی‌قاعده سکوهای مسدودشده خارجی نیست. به عبارت دیگر برخلاف آنچه برخی رسانه‌ها و جریانات سعی در القای آن دارند، دولت بنا ندارد این سکوها را بدون توجه به حکمرانی قانونمند و بدون توجه به اقتدار ملی در مواجهه با بی‌قانونی احتمالی، بازگشایی کند». رسول جلیلی درباره طرح ارائه‌شده به این شورا، گفت: «در طرح دولت مؤلفه‌های معقولی وجود دارد که مبتنی بر عزت، مصلحت و حکمتی است که در سیاست خارجی ما مطرح شده است». جلیلی تأکید کرد: «اگر در قالب همین کارگروهی که پیرو دستور رئیس‌جمهور تشکیل شده است، یک کار کارشناسی خوب با دغدغه‌مندان حوزه فضای مجازی و با سلایق مختلف انجام شود و سناریوهای متفاوت پیش‌رو بررسی شود، می‌توانیم نتایج خوبی را برای جلسه بعدی شورای‌عالی فضای مجازی داشته باشیم».

ابوالحسن فیروزآبادی که تا سال ۱۴۰۱ بر مسند دبیری شورای‌عالی فضای مجازی تکیه زده بود، در گفت‌وگو با خبرآنلاین گفته است: «من فکر می‌کنم فیلترینگ کارکرد خودش را از دست داده است، اینکه دوستان درباره موضوعی که کارکرد خودش را از دست داده، بحث می‌کنند، برای من تعجب‌آور است. الان به دلیل استفاده وسیعی که از فیلترشکن‌ها می‌شود، میزان فعالیتی که ایرانیان و هم‌وطنان ما در سایت‌های فیلتر‌شده معروف و شبکه‌های اجتماعی فیلترشده معروف دارند، نشان می‌دهد فیلترینگ امری منتفی‌شده است».

‌‌او‌ همچنین در دفاع از تلاش دولت چهاردهم گفته است: «دولت باید زودتر به رفع فیلتر و از این قبیل موارد اقدام کند تا اگر می‌خواهد موضعی را درباره برخی از پیام‌رسان‌ها، فیک‌نیوز و خبرهای جعلی که در این پیام‌رسان‌ها منتشر می‌شود، داشته باشد، موضعی مشخص باشد. فیلتر کارایی خودش را از دست داده و به نظر می‌رسد ما برای مردم و کشور هزینه‌های اضافی ایجاد کرده‌ایم. فیلترشکن‌ها به میزان زیادی برق مصرف می‌کنند و پولی که به آنها داده می‌شود، از کشور خارج می‌شود، زیرا مستلزم اجاره سیستم‌هایی در خارج از کشور هستند. هزینه‌های روانی نیز برای مردم در کسب‌و‌کار و محیط کار ایجاد می‌شود که بلاوجه هستند. امیدواریم به این مسئله توجه شود و این مانع خودساخته ظاهری که باعث شده مردم راحت از فضای مجازی استفاده نکنند، مرتفع شود».

‌او همچنین توضیح داده است «زمانی که برخی از سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی فیلتر شدند، شرط بر این بوده است که این سایت‌ها در کشور ما دفتر نمایندگی داشته باشند. اما به دلیل اینکه عمده این پیام‌رسان‌ها آمریکایی هستند، اگر این شرکت‌ها مایل باشند نماینده یا دفتری در کشور ما داشته باشند، با مشکلاتی مواجه هستند. معمولا این شرکت‌ها یا پیام‌رسان‌هایی که در کشورها نماینده یا دفتر دارند، به لحاظ اقتصادی در آن کشورها فعالیت دارند و منتفع اقتصادی هستند. با توجه به این مسئله، این شرکت‌ها در کشور ما به دلیل تحریم‌ها امکان فعالیت ندارند. به نظر می‌آید همان‌طورکه در تحریم‌ها برخی تصمیم‌گیری‌ها را انجام می‌دهیم که به دلیل تحریم‌ها از لحاظ اقتصادی یا سیاسی بهتر است، در این حوزه هم اگر اشکالی وجود دارد، با اغماض برخورد کرده و در مواقعی که نیاز است، از سلاح فیلترینگ استفاده شود».

‌اینکه موافقان و‌ مخالفان تصمیم‌گیری درباره رفع فیلترینگ در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند، قابل چشم‌پوشی نیست و حتی اینکه تعداد مخالفان بیشتر است یا حداقل صدای بلندتری به سبب تریبون‌های متعدد در اختیار دارند هم یک واقعیت در تصمیم‌سازی در این روند است، بنابراین اگر مسعود پزشکیان در آینده نزدیک موفق به رفع فیلترینگ شود، توانسته اقدامی بزرگ در ابتدای دولت چهاردهم انجام دهد و بخش مهمی از اعتماد سلب‌شده از جامعه را این‌گونه ترمیم کند.