تعارف هویج یا تهدید چماق؟

روزنو :مواجهه با اعتراضات مردمی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که این روزها اظهار نظر مسئولان را به خود اختصاص داده است. حالا تقریبا تمام مسئولین در هر رده‌ای در این باره صحبت می‌کنند. آنان هم تحلیل های خود را درباره ریشه‌های این اعتراضات ارائه می‌دهند و هم این که سعی می‌کنند موضع خود را درباره نحوه مواجه شدن با این اعتراضات بیان کنند. مواضعی که البته گاهی مورد نقد جدی افکار عمومی قرار می‌گیرد. با این حال بخشی از مسئولین رسما پیش قدم شده‌اند و مردم را دعوت به گفت‌وگو کرده‌اند. از جمله رئیس قوه قضاییه و رئیس قوه مجریه هر دو از ضرورت شکل‌گیری گفت وگو در فضای سیاسی کشور صحبت کرده‌اند. این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شود که سال‌ها پیش جریان سیاسی اصلاح‌طلب پیشنهاد گفت‌وگوی ملی و همچنین آشتی ملی را مطرح کرده بود اما این پیشنهادها نه تنها مورد استقبال قرار نگرفت، بلکه با واکنش تندی از سوی جریان مقابل مواجه شد.

اکنون هم در حالی که مقامات ارشد از ضرورت شکل‌گیری این گفت‌وگو سخن می‌گویند، برخی دیگر از مسئولان از شدت عمل در برخورد با مردم دفاع می‌کنند. آنان ادامه برخوردهای سلبی و تند گذشته که بخشی از اعتراضات به همان دلایل شکل گرفته، را ضروری می‌دانند. برخی کارشناسان وجود همزمان دو موضع‌گیری یعنی دعوت به گفت‌وگو و همچنان تهدید به برخورد خشن را به سیاست چماق و هویج تشبیه می‌کنند؛ همان چیزی که دولت‌مردان ما در فضای بین‌الملل منتقد آن بوده‌اند و تأکید دارند که هرچند که این موضع‌گیری‌ها متناقض به نظر می‌آید اما گویا مقامات در تلاش هستند تا به این شیوه کنترل اوضاع را در دست بگیرند.

دیروز رئیس جمهوری در هماش همایش ملی منطق بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی درباره ساختارهای فرهنگی و ضرورت تجدید نظر در این حوزه صحبت کرد. سید ابراهیم رئیسی در این همایش با بیان اینکه همواره آنچه نسبت به آن تهدید و شبیخون صورت می‌گیرد، فرهنگ غنی، دل پاک جوانان، دین باوری، هویت اسلامی، دینی و فرهنگی این جوانان است که سرچمشه اقتدار ملی کشور محسوب می‌شود، گفت: «اقتدار ملی همین هویت است که از دین و فرهنگ ما برخاسته و اکنون مورد هجمه دشمنان قرار گرفته است.» وی مخاطب‌محوری و چابک‌سازی دستگاه‌های فرهنگی را مورد تاکید قرار داد و با بیان این‌که «به‌روزرسانی قوانین در حوزه فرهنگ و توسعه سواد مجازی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است» ادامه داد: «حذف دوباره‌کاری‌ها و تبدیل دستگاه‌های فرهنگی به دستگاه‌های نقش‌آفرین و مساله‌محور با رویکرد توجه مخاطبان خود ضرورت دارد.»

وی خواستار توجه دستگاه‌های فرهنگی به مخاطبان خود شد و با تاکید بر این‌که «نگاه‌ها باید بر حل مساله معطوف باشد» خواستار تدوین شاخص‌هایی برای اندازه گیری عملکرد دستگاه‌ها شد. رییس‌جمهور خاطرنشان کرد: «تمام ساختار، سازمان و اعتبارات تخصیص یافته به دستگاه‌های فرهنگی برای انجام و تحقق ماموریتی و حال سوال این است که از آن ماموریت چه خبر؟ چابک‌سازی دستگاه‌های فرهنگی طوری که بتواند نقش‌آفرین باشد و مساله‌محور کار کند و با نگاه به حل مساله و نوع مخاطبانی که دارد، کار کند. تعیین نسبت‌هایی که بین دستگاه‌های فرهنگی رسمی و غیررسمی مانند خانواده، مسجد و هیات بسیاری از ساختارهای فرهنگ‌ساز در جامعه وجود دارد، مهم است چون دستگاه‌های فرهنگی غیر‌رسمی در تعلیم و تربیت نقش قابل توجه و تعیین کننده‌ای دارند. در بررسی ساختارهای فرهنگی حتما لازم است قوانین بازنگری و به‌روز‌رسانی شود و در همین راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی به هر سه قوه دستور دادند تنقیح قوانین را دنبال کنند.»

وی با تاکید بر «انجام مطالعات برای به‌روزسانی قوانین» این موضوع را ضرورت اجتناب‌ناپذیر عنوان کرد و گفت که تمرکز بر اصلاحات در حوزه تعلیم و تربیت باید صورت بگیرد و در کنار آن طراحی شاخص‌های سنجش میزان موفقیت برای حوزه فرهنگی که شاخص‌های کمی و کیفی را ارزیابی و مورد سنجش قرار داد، هم از دیگر موضوعات مهم و اجتناب ناپذیر است. برخی می‌گویند وقتی که رئیس جمهوری از ضرورت تجدیدنظر در ساختارها و بودجه مراکز فرهنگی صحبت می کند این یعنی که حداقل بخشی از اعتراضات این روزهای مردم به حق است و توانسته که اثرگذار باشد.

دفاع از گفت وگو

اما دیروز رئیسی از ضرورت گفتوگو هم صحبت کرد. رئیس جمهوری با یادآوری یکی از مصاحبه‌ها درباره «گفت‌وگو»تصریح کرد: «گفت‌وگو در جهت رفع شبهات و در جهت پیشرفت امور بسیار موثر است. مقام معظم رهبری سال‌های قبل بارها فرموده‌اند بر کرسی‌های آزاد‌اندیشی و حتما کرسی‌های گفت‌وگو در مجامع علمی و فرهنگی کشور فعال شود، زیرا در جهت توسعه فرهنگی نقش‌آفرین خواهد بود. با همکاری همه دستگاه‌ها این محقق می‌شود بنده مجری هستم و همه باید به همه کمک کنیم تا همه این اتفاق ها در ساختار توسعه فرهنگی اتفاق بیفتد. ما باید بتوانیم حداکثر در هر فصلی ارزیابی داشته باشید با شاخص‌های مشخص و ببینیم به اهداف رسیدیم یا نه و ایراد کار در کجا بوده است و در این راستا باید تقسیم مسئولیت شود و با حساسیت دنبال شود.»

پیش از رئیسی هم البته رئیس قوه قضاییه از ضرورت شکل‌گیری گفت‌وگو صحبت کرده بود. غلامحسین محسنی‌اژه ای در یکی از جلسات شورای عالی قضات ضمن اشاره به اتفاقات و وقایع روزها و هفته‌های گذشته، به تبیین و تشریح جهات مختلف یک کنش اعتراضی و مسائل جامعه‌شناختی مرتبط با آن پرداخت و در همین راستا اظهار کرد: «خطاب به همه جریان‌ها، گروه‌ها، جناح‌های سیاسی، دسته‌جات و افرادی از عموم مردم که دارای ابهام، سؤال، انتقاد و اعتراض هستند، اعلام می‌کنم که آمادگی استماع نقطه‌نظرات و پیشنهادات و انتقادات آنها از طریق گفت‌وگو را دارم و قطعاً چنانچه اشتباه و ضعفی از ناحیه ما وجود داشته باشد از نقطه‌نظرات ارائه شده در راستای رفع آنها استفاده می‌کنیم و هیج ابایی از اصلاح و رفع ضعف نداریم.»

دفاع از برخوردهای خشن

درحالی که بخشی از حاکمیت از ضرورت شکل‌گیری گفت‌وگو صحبت می‌کند؛ در سوی دیگر بخشی از مسئولان از شکل‌گیری طرح و ایده‌های جدید برای برخوردها حرف می‌زنند. رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در پیشنهادی گفته:« برای کسانی‌که در ملأ عام کارهایی انجام می‌دهند و هنجارشکنی می‌کنند باید رویکردمان از اقدام فیزیکی به سمت چهره‌نگاری تغییر کند؛ در این صورت به فرد خاطی اعلام و او نیز از برخی از حقوق اجتماعی محروم می‌شود؛ اگر این امکانات و ظرفیت را در اختیار نیروی انتظامی قرار دهیم دیگر نیازی به حضور فیزیکی پلیس نیست.»

موسی غضنفرآبادی در گفت وگو با ایسنا در پاسخ به پرسشی درباره پیشنهاد رئیس جمهوری درباره اصلاح روندهایی نظیر گشت ارشاد در جامعه گفت: «این موضوع محل بحث است؛ یکی از شیوه‌ها اجرای گشت ارشاد است، اما ممکن است شیوه‌های دیگری نیز وجود داشته باشد؛ مثل دوربین‌های پلاک‌خوان ثبت تخلفات رانندگی، دوربین‌های چهره‌نگاری تخلفات مربوط به حجاب افراد را ثبت می‌کنند و کسانی که مرتکب تخلفاتی شده‌اند از حقوق اجتماعی در جاهای دیگر محروم می‌شوند.» وی در پاسخ به این پرسش که آیا این شیوه موجب ایجاد نارضایتی نمی‌شود؟ تاکید کرد: «خیر بلکه باعث می‌شود که این موضوع جمع شود.» رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در پایان در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا برخورد قهری در این زمینه (حجاب) پاسخگو است؟ اظهار کرد: «در برخی موارد آنقدر رفتارهای گستاخانه صورت می‌گیرد که همه افراد جامعه و حتی کسانی‌ که بد حجابند نیز وضعیت را نمی‌پسندند و احساس نگرانی می‌کنند و خودشان درخواست انجام اقدامی را مطرح می‌کنند. ممکن است برخی سهواً کارهایی انجام داده باشند اما عمده جامعه ما هنجارشکنی خیلی شدید را نمی‌پذیرند.»این نماینده مجلس البته در ابراز این مواضع تنها نیست. در روزهای گذشته نیز برخی از نمایندگان مجلس وبرخی چهره‌های نظامی و امنیتی نیز از برخورد تند دفاع کرده اند تا مساله زودتر«جمع» شود.