جنجال برسر «زنان سرزمین من»

روزنو :فضای تبلیغاتی میدان ولیعصر تهران، خیلی وقت است که تنها در اختیار یک موسسه خاص به نام سازمان اوج قرار دارد. سازمانی که با بودجه دولتی عمدتا یک نوع تفکر و نگاه سیاسی خاص را تبلیغ می‌کند والبته خود را منادی منویات نظام نیز می‌داند. این سازمان از سال‌ها پیش هر چند وقت یک بار بیلوردی با ابعاد بسیار عظیم را در این میدان نصب می‌کند که معمولا هم با واکنش‌های زیادی مواجه می‌شود. این موسسه در جدیدترین اقدام خود در روزهایی که زنان ایران نسبت به گشت ارشاد و برخی مسایل پیرامون حجاب معترض هستند در اقدامی متفاوت یک دیوارنگاره در میدان ولیعصر نصب کرد. بیلوردی که به طور ویژه به زنان اختصاص داشت. در این دیوارنگاره چهره زنان زیادی جای داده شده بود اما مشخص نبود که این سازمان بنا به چه رویکردی این زنان را انتخاب کرده است.

خانه طراحان انقلاب اسلامی در توضیح دیوار نگاره جدید میدان ولیعصر با طراحی مجتبی حسن‌زاده که مزین به تصاویر منتخب زنان و دختران کشورمان در رشته‌های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی است، توضیح داد:«قابی به وسعت همه بانوان ایران… به افتخار زنان و دختران ایران که همواره مایه درخشش ایران و ایرانیان بوده‌اند…» برخی از فعالان مجازی نزدیک به اصول‌گرایان نیز تلاش کردند در فضای مجازی از این دیوارنگاره دفاع کنند. اما خبرگزاری فارس وقتی خبر این اتفاق را منتشر کرد در انتهای خبر خود یک نقدی هم به آن افزود و نوشت: «با این حال گنجاندن تصویر سئوالبرانگیز برخی افراد مانند فاطمه معتمدآریا که رفتارهای حاشیهساز او اخیراً به کشف حجاب هم رسیده بود، مورد اعتراض برخی کابران قرار گرفته و مشخص نیست این اقدام با چه معیاری انجام یافته است.»

در این دیوارنگاره، تصویرهایی از چهره‌های فرهنگی، هنری، ورزشی، علمی، اجتماعی و سیاسی از حوزه بانوان ایران دیده می‌شود؛ چهره‌هایی چون پروین اعتصامی، طاهره صفارزاده، بدرالزمان قریب، فاطمه معتمدآریا، نرگس آبیار، ایران درودی، سیمین دانشور، هما روستا، ثریا قاسمی، حمیده خیرآبادی، مرضیه برومند، مریلا زارعی، توران میرهادی، سیده زهرا حسینی، فروغ فرخزاد، پروانه معصومی، مریم میرزاخانی، فاطمه رهبر، بی‌بی‌مریم بختیاری، زهره کودایی و تعدادی دیگر از بانوان ورزشکار و سیاستمدار به چشم می‌خورد.

با انتشار تصویر این دیوارنگاره در فضای مجازی واکنش های زیادی درباره آن مطرح شد. در گام اول بسیاری آن را یک حرکت دیرهنگام نسبت به اعتراض زنان ایران دانستند. از طرف دیگر برخی نسبت به ترکیب چهره‌های این دیوار نگاره معترض شدند. مثلا در بین این چهره‌ها المیرا شریفی‌مقدم مجری صداوسیما نیز دیده می‌شود. بسیاری پرسیدند که چگونه ممکن است تنها یک مجری که خیلی سابقه درخشانی هم در کار خود ندارد در کنار شخصیتی همچون پروین اعتصامی شاعر نامدار پارسی قرار بگیرد؟

اما این همه ماجرا نبود. بسیاری از زنانی که اکنون در قید حیات هستند و تصویر آنان در این دیوارنگاره چاپ شده خیلی صریح نسبت به آن اعتراض کردند.

یکی از اولین واکنش‌ها به این بیلبورد را فاطمه معتمدآریا داشت، او که در صفحه اینستاگرامش ویدئویی را منتشر و بعد از ساعتی پاک کرد از مجریان طرح خواست تا از عکس او استفاده نکنند. مرضیه برومند دیگر زن هنرمندی بود که همان ساعات اولیه از بانیان دیوارنگاره درخواست حذف عکسش را کرد.

ساعتی بعد ژاله علو بازیگر پیشکسوت نسبت به استفاده عکس خود اعتراض کرد و نوشت: «من در فضای مجازی نیستم و از طریق دوستان در جریان قرار گرفتم. تاکنون در هیچ تبلیغی حضور نداشته‌ام و اجازه‌ای هم از من گرفته نشده و...»

رضا درمیشیان کارگردان به نکته دیگری اشاره کرد و آن اینکه عکس استفاده شده از خانم ژاله علو در دیوارنگاره مربوط به اثر او فیلم «مجبوریم» بوده است و او به‌عنوان مالک معنوی آن فیلم هم حق استفاده از این عکس را نداده است.

پروانه کاظمی و فرخنده صادق، زنان کوهنوردی که قله اورست را فتح کرده‌اند نیز از جمله آنانی بودند که نسبت به استفاده از عکس‌شان در دیوارنگاره میدان ولیعصر واکنش نشان داده و خواستار حذف عکس خود شدند.
در میانه واکنش‌های اعتراضی، نفیسه مرشد زاده نویسنده و روزنامه‌نگار با انتشار یادداشتی متذکر شد که استفاده از عکس پروفایل شخصی زنان بدون اجازه آنان بی‌احترامی و بی‌حرمتی است. مرشد زاده نوشت: «برای زنان سرزمین این‌قدر ارزش قایل‌اید که اجازه‌شان را برای استفاده از عکس پروفایل شخصی‌شان در بیلبورد خیابانی لازم نمی‌دانید...»

اما در این دیوار نگاره از تصویر زنان دیگری نیز استفاده شده که هرچند اکنون در قید حیات نیستند اما نوع نگاه آنان برای همگان آشناست و قرار دادن تصویر آن‌ها از سوی یک موسسه فرهنگی با نگاه خاص سیاسی و اجتماعی واکنش‌های زیادی را به همراه داشت و بسیاری آن را یک سوء استفاده تبیلغاتی تعریف کردند.
ازجمله آنان فروغ فرخزاد شاعر که به خاطر نوع نگاه و اشعارش در فضای رسمی کشور هیچ‌گاه نامی از او آورده نشده است، اما به یک باره در روزهایی که صدای اعتراض زنان ایرانی بلند است تصویر او در میدان ولیعصر دیده می‌شود. آن هم عکسی نادر از او استفاده شده که روسری به سر دارد اما سیگاری که به دست داشته حذف شده است. مریم میرزاخانی ریاضی‌دان برجسته ایرانی که از جوانی و بعد از فارغ‌التحصیلی از کشور مهاجرت کرده و تا پایان عمر در خارج از ایران زندگی کرده است، شخصیت دیگری بود که عکس رتوش شده‌اش موجب اعتراض قرار گرفت این در حالی است که مرحوم میرزاخانی در تمام سال‌های زندگی خارج از ایران آن گونه که تصاویر منتشر شده از او نشان می‌دهد حجابی بر سر نداشته است.

مه‌لقا ملاح، توران میرهادی، سیمین دانشور، پروین اعتصامی، ایران درودی و... نیز از زنانی بودند که مردم آنان را با چهره متفاوت از آن که بر بیلبورد میدان ولیعصر بود به یاد داشتند.

کاوه سمندریان فرزند هما روستا نسبت به استفاده از عکس مادرش آن هم بدون کسب اجازه از او واکنش نشان داد و آن را شرم‌آور خواند. همچنان که بازماندگان بی‌بی مریم بختیاری که از زنان مشروطه‌خواه ایران بود نسبت به استفاده عکس مادربزرگ‌شان واکنش اعتراضی نشان دادند.

واکنش‌های شدید در شبکه‌های اجتماعی باعث شد که عاملان طراحی و نصب این دیوارنگاره خیلی زود تغییر موضع دهند و کمتر از 24 ساعت این تصویر از محل تبلیغات همیشگی در میدان ولیعصر پایین کشیده شد و آن با پارچه‌ای سفید که در میانه آن نوشته‌شده است «زنان سرزمین من ایران» جایگزین شد.

خبرگزاری فارس درباره تغییر این دیوارنگاره نوشت:«جدیدترین دیوارنگاره میدان ولیعصر (عج) تهران که با شعار «زنان سرزمین من ایران» از بامداد روز پنجشنبه بیست ویکم مهرماه رونمایی شده بود، به دنبال برخی اعتراض‌های صورت گرفته از سوی مردم و کاربران شبکه‌های اجتماعی تغییر کرد.»

این خبرگزاری درادامه افزود: «منتقدان معتقدند درج تصاویر برخی افراد که کشف حجاب کرده‌اند، کار اشتباهی بوده است. برخی کاربران نیز بیان کردند که موضوع کشف حجاب با توجه به سن و سال این افراد، دارای وجوب و حرمت شرعی نبوده و قابل اغماض است. از سوی دیگر تعدادی از این افراد نیز نسبت درج عکس‌شان در این دیوارنگاره معترض شده بودند و گفته بودند که با آنها هماهنگی انجام نشده است.»

پس از حواشی مختلف در خصوص طرح این دیوارنگاره، مدیر روابط عمومی سازمان اوج در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «ما به عنوان سازمان هنری رسانه‌ای اوج همواره یکپارچگی ایران عزیز را مدنظر قرار داده ایم. تصویر دیوارنگاره تلاش کرده برای پاسداشت مقام زن، تعداد اندکی از زنان موفق سرزمین‌مان ایران را معرفی کند. برای این روزها که همه جا حرف از زنان است. همه باید سعه صدر خود را برای ایران بالا ببریم. ما در یک کشتی هستیم. چه بخواهیم چه نخواهیم. نظر به اصلاح طرح فعلی دیوارنگاره، تا بازگشت مجدد این طرح، طرح جدید رونمایی می‌شود.»