رد پای گاف‌های بودجه‌ای در معیشت

روزنو:گزارش‌های رسمی درباره عملکرد بودجه چند ماه ابتدایی سال جاری بالاخره منتشر شد. به‌تازگی دیوان محاسباتی کشور گزارشی درباره نظارت مستمر بر اجرای بودجه سال 1401 در مقطع زمانی چهارماهه نخست را منتشر کرده که قابل‌توجه است؛ رشد 5 برابری وصول درآمدهای نفتی و افزایش 69 درصدی درآمدهای مالیاتی. آن‌طور که گزارش دیوان محاسبات از عملکرد چهارماهه بودجه نشان می‌دهد میزان تحقق منابع و مصارف بودجه نسبت به مصوب چهارماهه 62 و 66 درصد بوده است. از نگاه تحلیلگران این یعنی تراز بودجه در پایان تیر 18.6همت منفی بوده است. از طرفی گفته می‌شود میزان تحقق درآمدهای حاصل از صادرات نفت و فرآورده نیز 66 همت گزارش‌شده که به معنای این است که فقط 38.1درصد بودجه مصوب از این محل محقق شده است. بر اساس این گزارش، در 4 ماهه ابتدای سال جاری، از میان 67حکمی که طبق قانون می‌بایست تا پایان خردادماه برای آن‌ها تصویب‌نامه، دستورالعمل، سازوکار اجرایی، ترتیبات اجرایی و یا شیوه‌نامه تهیه و تصویب می‌شد، تنها 17مورد (25درصد) اجرایی شده و در 50 مورد دیگر احکام تصویب نشده است. لازم به یادآوری است که عدم ابلاغ به‌موقع آیین‌نامه‌ها، موجب عدم اجرای احکام قانون بودجه، کاهش وصول درآمدها و درنهایت محقق نشدن هدف قانون‌گذار می‌شود؛ هدفی که اگر محقق نشود شاید بار دیگر هزینه آن با چاپ پول بدون پشتوانه از جیب اقشار ضعیف پرداخت شود. یکی از نکات قابل‌توجه در این گزارش افزایش 69درصدی درآمدهای مالیاتی است که به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی کسب‌وکار تأثیر منفی گذاشته است. آن‌طور که گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد بسیاری از کسبه همچنان تمایلی به استفاده از دستگاه‌های کارت‌خوان ندارند. یک فعال پوشاک در این زمینه می‌گوید: «در ازای فروش یک جنس 30هزار تومانی، 57هزار تومان مالیات باید پرداخت می‎‌کنم.» ازاین‌دست گزارش‌ها فراوان به دست همدلی رسیده که به نظر می‌رسد سکان‌داران اقتصادی در زمینه اخذ مالیات از کسب‌وکارها هنوز به نتیجه واحدی با فعالان اقتصادی نرسیده‌اند. افزایش چند برابری درآمدهای نفتی در حالی است که یک سوال قدیمی همچنان اذهان عمومی را درگیر کرده است؛ «پول نفت کجاست؟» که تأثیر آن هنوز در زندگی اقشار کم‌درآمد دیده نشده است. ادعای چند برابری درآمدهای نفتی به‌راستی چقدر قابل‌اتکا و باورپذیر می‌تواند باشد؟ شواهد بسیاری وجود دارد که می‌تواند ادعاهای اخیر درباره بالا رفتن درآمدهای نفتی دولت را زیر سوال برد؛ در روزگاری که قیمت کالاهای اساسی به‌جایی رسیده که گوشت قرمز، مرغ یا حتی تخم‌مرغ از سبد خرید اقشار ضعیف حذف‌شده، سکان‌داران اقتصادی آیا توضیحی درباره این اوضاع دارند؟

جزییات عملکرد بودجه در چهارماهه ابتدایی سال جاری

یافته‌های گزارش تفصیلی برش چهارماهه تفریغ بودجه سال 1401 نشان می‌دهد فقط حدود 62 درصد از منابع مصوب بازه زمانی این گزارش تحقق‌یافته است و این یعنی درباره حدود 40 درصد دیگر همچنان وضعیت نامعلومی در جریان است. همچنین طی همین بازه زمانی میزان مصارف حدود 66 درصد مبلغ مصوب بوده است. مقایسه عملکرد وصول منابع عمومی دولت در دوماهه اول و دوم سال جاری حاکی از روند مطلوب و افزایشی آن بوده است. بر اساس این گزارش، درآمدهای مالیاتی در چهارماهه اول سال جاری حدود 81 درصد مبلغ مصوب این بازه زمانی بوده و مجموع درآمدهای مالیاتی نیز تا تیرماه سال 1401 نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد 69 درصدی را نشان می‌دهد و از حدود 91 هزار میلیارد تومان به حدود 154 هزار میلیارد تومان رسیده است. گزارش تفریغ بودجه چهارماهه نخست سال 1401 حاکی است میزان وصول حاصل از صادرات نفت خام و میعانات گازی و خالص گاز صادراتی نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش بیش از 481 درصدی داشته است. به‌عبارت‌دیگر، می‌توان گفت منابع وصولی حاصل از صادرات نفت خام، میعانات گازی و خالص گاز صادراتی در چهارماهه نخست سال 1400 حدود 11هزار میلیارد تومان بوده که در چهارماهه نخست سال 1401 به حدود 66 هزار میلیارد تومان رسیده است که از افزایش چشمگیر حدود 5 برابری حکایت دارد. بر مبنای گزارش دیوان محاسبات، تعداد دستگاه‌های صورتحساب نداده در چهارماهه اول سال 1401 نسبت به دوره مشابه سال گذشته با کاهش 51درصدی همراه بوده و از 218دستگاه به 107دستگاه کاهش‌یافته است که نشان از بهبود وضعیت ارائه صورت‌حساب‌های ماهانه دستگاه‌های اجرایی تحت رسیدگی در پی انتشار نتایج گزارش‌های نظارت مستمر دوماهه و پیگیری‌های مستمر خزانه‌داری کل کشور و دیوان محاسبات دارد.

بخش دیگری از این گزارش نشان می‌دهد که علیرغم تکالیف مقرر در تبصره (2) قانون بودجه سال 1401 مبنی بر واگذاری‌ها، هیچ‌گونه واگذاری طی چهارماهه منتهی به تیرماه سال جاری صورت نگرفته است. در خصوص فروش اموال و دارایی‌های مازاد دولت نیز علیرغم پیش‌بینی مبلغ 23هزار میلیارد تومان تحت عنوان «منابع حاصل از فروش اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول مازاد دولت» در قانون بودجه سال 1401 کل کشور و صدور تعداد 36فقره مصوبه از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی مبنی بر الزام به فروش 89مورد از اموال طی بازه زمانی موضوع این گزارش، صرفاً مبلغ 58میلیارد تومان وصول‌شده که این مبلغ کمتر از یک درصد مبلغ پیش‌بینی‌شده چهارماهه نخست سال جاری است.