برجام از مسیر خارج شد؟/تنش ایران و آمریکا بالا گرفت

هم زمان با آن‌که منابع آگاه به روند تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای تائید کردند که طرفین اصلی مذاکرات بیش از همیشه به توافق نزدیکند، بالا گرفتن تنش‌ها در خاک سوریه این گمانه را به وجود آورده که آیا این تنش‌ها در روند مذاکرات اختلال به وجود آورد. فرناز فصیحی، رجا عبدالرحیم و آدام انتوس با انتشار گزارشی در روزنامه نیویورک‌تایمز این موضوع را بررسی کرده‌اند.

تشدید تنش‌ها در میدان جنگی خارجی
اخیرا یک پایگاه نظامی آمریکا در جنوب سوریه مورد حمله هواپیماهای بدون سرنشین قرار گرفته و به فاصله کوتاهی از آن پایگاه دیگری که توسط ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده در نزدیکی مرزهای شرقی سوریه با عراق مورد استفاده قرار می‌گرفت، مورد شلیک موشک قرار گرفت.

مقامات ایالات متحده حملات پیاپی در 15 اگوست را پیچیده‌تر از حملات قبلی ارزیابی کرده و نگرانند که حملات بیش‌تری در راه باشد. این امر باعث مجموعه‌ای از سلسله حملات دامنه‌دار طی هفته گذشته شد -از جمله حملات هوایی ایالات متحده در سه شب متوالی علیه اهدافی که مدعی ارتباط آن با ایران بود. اگر چه ایران ضمن محکوم کردن این حملات و حضور ایالات متحده در خاک سوریه به کلی، هر گونه ارتباطب با اهداف مذکور را تکذیب کرده، با این حال به نظر می‌رسد این درگیری‌ها تنش بین دو دشمن قدرت‌مند را که در یک میدان جنگ خارجی حضور دارند، تشدید کرد.

قصد تشدید خصومت‌ها را نداریم!
یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود به نیویورک‌تایمز گفته: «آمریکایی‌ها از طریق کانال‌های خصوصی و هم‌چنین علنی ​​به ایران اعلام کردند که تلاشی برای تشدید خصومت‌ها ندارند، بلکه فقط به دنبال حفظ منافع ایالات متحده هستند». مقامات آمریکایی مدعیند که نمی‌خواهند جرقه‌ای برای تشدید تنش‌ها ایجاد کنند، بنابراین در حمله اول خود زمانی که مطمئن شدند هنگام حمله، نیرویی در انبارهای مورد هدف وجود ندارد، اقدام کردند. با این حال، با مورد هدف قرار گرفتن مجدد مواضع آمریکا در سوریه، حملات بعدی سنتکام تلفات انسانی به همراه داشت.

شعله‌ور شدن تنش‌های اخیر یادآور این بود که چگونه سوریه -که در اثر بیش از یک دهه جنگ داخلی درهم ‌شکسته و ضعیف شده- می‌تواند زمینه‌ساز مناقشات جدید میان رقبا و دشمنان منطقه‌ای و بین‌المللی باشد. از سوی دیگر، حضور نظامی [غیرقانونی] ایالات متحده -با تقریباً 900 سرباز- در سوریه، این کشور را به یک هدف بالقوه برای آن دسته از بازیگرانی تبدیل می‌کند که به دنبال ابراز نارضایتی خود از واشنگتن یا متحد نزدیک آن –اسرائیل- هستند.

مقامات ارشد آمریکایی گفتند که حملات ۱۵ اوت به دو پایگاه آمریکایی در سوریه می توانست تلاشی برای انتقام از حمله قبلی اسرائیل از طریق هدف قرار دادن متحدان این رژیم باشد. حمله پهپادی به پایگاه آمریکایی در التنف، در نزدیکی مرز در جنوب سوریه، یک روز پس از آن انجام شد که اسرائیل به اهداف نظامی در استان‌های دمشق و طرطوس سوریه حمله کرد و سه سرباز سوری را کشت. به ادعای گروه نظارت بر حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، این حملات یک پایگاه دفاع هوایی ارتش سوریه را هدف قرار داد که اغلب نیروهای مورد حمایت ایران در آن مستقر هستند. با این حال ایران هرگونه ارتباط با این گروه‌ها در سوریه را رد کرده است.

مذاکرات هسته‌ای از مسیر خارج می‌شود؟
درگیری جدید در یک لحظه بسیار حساس در روابط ایران و ایالات متحده رخ می دهد، زیرا هر دو طرف در حال نزدیک شدن به توافقی است تا برنامه جامع اقدام مشترک را بار دیگر احیا کنند که دسته‌ای از تحریم‌ها علیه ایران را در ازای اعمال محدودیت بر فعالیت‌های هسته ای این کشور لغو می‌کند. به نظر می رسد هرگونه حمله‌ای که منجر به تلفات زیادی در هر دو طرف شود، مذاکرات هسته ای را از مسیر خود خارج می کند. با این حال، مقامات آمریکایی تاکید کردند که هیچ ارتباطی بین حملات در سوریه و مذاکرات هسته‌ای وجود ندارد.

برخی از تحلیلگران ایرانی معتقدند که حملات ایالات متحده را تلاش دولت بایدن برای راضی کردن منتقدان توافق هسته‌ای و نشان دادن موضع سخت علیه ایران حتی در صورت دستیابی به توافق هسته‌ای می‌دانند.