کالابرگ را ترجیح می دهید یا پول نقد؟

روزنو :مدت‌هاست صحبت از اجرایی‌شدن کالابرگ به جای یارانه در بسیاری از محافل اقتصادی مطرح است. این در حالی است که هنوز زیرساخت آن فراهم نشده است.

 چندی پیش وزیر اقتصاد اعلام کرده بود که گزارش طرح کالابرگ قرار است تا آخر مرداد ارائه شود و اظهار امیدواری کرد تا اوایل شهریورماه تصمیم نهایی در مورد جزئیات تغییر شیوه پرداخت یارانه‌ها انجام بگیرد.

این در حالی است که طیبه حسینی، سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیز اعلام کرد که هنوز ابلاغ رسمی برای توزیع کالابرگ صورت نگرفته است. تا زمانی که ابلاغ رسمی صورت نگیرد، یارانه‌ها به‌صورت نقدی پرداخت می‌شود.

شواهد نشان می‌دهد که نباید زیاد منتظر اجرای این طرح تا شهریورماه باشیم و به نظر می‌رسد اگر بنا به اجرای این طرح باشد و زیرساخت‌های آن فراهم شود، از مهرماه این طرح کلید می‌خورد.

اما بعد از گذشت پنج ماه از سال جدید و پرداخت 300 و 400 هزار تومانی مردم نگران این هستند که این یارانه‌ها در ماه‌های اخیر چگونه پرداخت می‌شود. آیا این روند تغییر می‌کند؟ آیا

بسیاری از مردم نگران چگونگی پرداخت یارانه‌ها و تغییر در رویه فعلی، از نقدی به کالابرگ هستند.

در نظرسنجی مردمی که روزنامه «شهروند» از 100 نفر انجام داد بیش از 93درصد عنوان کردند که حاضرند یارانه نقدی بگیرند و کالا برگ به درد آنها نمی‌خورد.

یارانه کمک حالمان است

زن خانه‌داری که معتقد است افزایش یارانه‌ها شرایط زندگی را برایشان بهتر کرده، معتقد است: « وقتی که پول دست مردم می‌آید، مدیریت آن راحت‌تر است. قطعا نیازهای زندگی را بهتر می‌دانیم و آن چیزی را خرید می‌کنیم که نیاز داریم. ممکن است در یک ماه کسی به‌طور مثال نیاز به مرغ نداشته باشد، اما وقتی کوپن دریافت می‌کند مجبور است همان کالا را دریافت کند.»

یک معلم که درآمدش حدود 8میلیون است، توضیح می‌دهد: «با یارانه برای خریدکردن دست‌مان بازتر است، در واقع کالابرگ ما را محدود می‌کند. این در حالی است که خیلی وقت‌ها پیش آمده که از یارانه برای خرید پوشک یا شیر خشک بچه استفاده کرده‌ایم، اما با کالابرگ این ماجرا محدود می‌شود. اصولا یارانه‌ها بیستمین روز هر ماه واریز می‌شود که دقیقا زمانی است که اگر حقوق‌بگیر باشیم پول ته کشیده و ما مجبور می‌شویم مایحتاج ضروری‌تری که نیاز بچه یا درمان بوده است، تامین کنیم.»

یک مکانیک نیز به «شهروند» می‌گوید: «یارانه را انتخاب می‌کنم، چون آن چیزی که نیاز دارم خریداری می‌کنم. هیچ وقت با توزیع کالابرگ نمی‌توان گفت اجناس ارزان‌تر می‌شود. گاهی اوقات در زندگی جبر حاکم است و ما حق انتخاب نداریم، مثلا وقتی من قسطم عقب مانده باشد، ترجیح می‌دهم از شکمم بگذرم قسطم را پرداخت کنم، به همین دلیل پول نقد بیشتر به درد زندگی در شرایط کنونی می‌خورد.»

یک بازنشسته به «شهروند» می‌گوید: «کالابرگ بازار سیاه ایجاد می‌کند اینکه کالابرگ روی چه محصولی و با چه مارکی داده شود، بسیار اهمیت دارد، اینکه به‌طور مثال کدام شرکت و چه محصولی کالابرگ داشته باشد، می‌تواند رانت‌های زیادی ایجاد کند.»

فروشنده یک مغازه پروتیینی توضیح می‌دهد: «بستگي به مبلغ يارانه دارد با ٤٥هزارو٥٠٠ تومان يک ساندويچ هم نمي‌دهند. براي يک خانواده چهار نفره مبلغ یارانه مي‌شود ١٨٢هزار تومان كه پولي نیست. یک روغن بزرگ 500هزار تومان است، ولي اگر كوپن باشد مثلا روغن ٥٠٠ تومانی مي‌شود ١٥٠ (مثال زدم دقيق نمي‌دونم) در كل جفتش خوب نيست.»

اینها چند نمونه از نظرهای مردم است که معتقدند یارانه می‌تواند برایشان از کالابرگ مفیدتر باشد.
مدیریت مالی دست خودمان است

به اعتقاد بیش از 90درصد این جامعه آماری با پول یارانه نقدی که برای افراد واریز می‌شود، آنها می‌توانند مدیریت مالی را در دست خودشان بگیرند و به این طریق دخل‌وخرج خانواده را مدیریت کنند. بسیاری بر این باورند که در خیلی از موارد پول یارانه صرف خرید مواد خوراکی نمی‌شود و گاهی ناچار می‌شوند این پول را صرف خرید پوشک یا مایحتاج کودک یا درمان بیماری کنند.

بیشتر این افراد به بحث مدیریت مالی خانواده اشاره می‌کنند و بر این باورند که اینطور عزت‌نفس در خانواده باقی می‌ماند. آنها معتقدند که ممکن است کالابرگ برای محصولاتی قرار داده شود که کمتر در خانواده آنها مصرف می‌شود و اینجاست که دوباره بحث فروش این کالابرگ مطرح و پای رانت و فساد به این بازار باز می‌شود.

آنها بیشتر تاکید دارند که انقدر اجناس گران شده است که مجبورند برخی از آنها را از سبد خرید خانواده حذف کنند. اما بسیاری از موارد قابل حذف نیست و با همان یارانه آن را رتق‌وفتق می‌کنند.

در این نظرسنجی برخی اشاره کردند که یارانه به پای اجاره‌خانه آنها می‌رود و اگر آن را حذف کنند حتی توان پرداخت اجاره‌خانه را نخواهند داشت. یکی از آنها به «شهروند» می‌گوید: «ما با این پول اجاره‌خانه می‌دهیم. کالابرگ دردی از ما دوا نمی‌کند. این در حالی است که ما در یکی از محله‌های جنوب تهران زندگی می‌کنیم. می‌شود بچه‌ها مرغ نخورند، می‌شود روغن نداشته باشیم، اما بدون سرپناه نمی‌شود زندگی کرد و اگر این هم حذف شود، آن وقت نمی‌دانم تکلیف من سرپرست خانوارد با دو کودک چیست.»

کالا برگ فساد ایجاد می کند

بیش از 26درصد از این جامعه آماری بر این اعتقادند که کالابرگ می‌تواند فساد بیاورد.

یک راننده تاکسی اینترنتی تاکید می‌کند که «کالابرگ تنها نامش تغییر کرده و همان کوپن قدیم است که کلی دردسر داشت. اگر موفق بود خوب چرا آن را ادامه ندادند.»

یک استاد موسیقی تصریح می‌کند که «یادم می‌آمد زمانی بازار خریدوفروش کوپن داغ شده بود. اگر کالابرگ بیاید بازار سیاه آن دوباره شکل می‌گیرد.»

این گروه از افراد به «شهروند» توضیح می‌دهند که کالابرگ می‌تواند باب فساد را در بسیاری از موارد باز کند. آنها تاکید می‌کنند کالابرگ می‌تواند رانت‌بازی را برای اینکه چه کالایی با چه مارکی به مردم ارائه‌شود، باز کند و این موضوع به‌دنبال خودش فساد ایجاد کند.

یکی نفر که در داروخانه دنبال داروی خاصی است، به «شهروند» می‌گوید: «پول نقد همیشه به درد می‌خورد. برخی موارد را می‌شود از زندگی حذف کرد، اما بعضی چیزها کاملا واجب و ضروری است و گاهی به زندگی و زنده‌ماندن افراد بستگی دارد. با گران‌شدن دارو آنهایی که بیمار دارند، هزینه‌های درمان‌شان بالا رفته است و خیلی‌ها این هزینه را صرف دارو و درمان می‌کنند.»

زنی که در مترو گل‌سر و تل دخترانه می‌فروشد، می‌گوید: «من یک فروشنده مترو هستم و یارانه‌ام را هر چند ماه پس‌انداز و از آن به‌عنوان سرمایه کارم استفاده می‌کنم، به همین دلیل به نظرم حذف آن ضربه مهمی به افرادی مانند من می‌زند.»

اما در کنار این افراد گروهی دیگر نیز که تعدادشان زیاد نبود، معتقدند کالابرگ می‌تواند در شرایطی بسیار موثر واقع شود. کارمند مترو در این‌باره می‌گوید: «کوپن منطقی‌تر به نظر می‌رسد، زیرا همه با قیمت ثابت آن را دریافت می‌کنند. اما وقتی پول می‌گیرید، مجبورید اجناس را از دلال بگیرید که این مسأله باعث می‌شود فرد با قیمت‌های متفاوتی اجناس را دریافت کند. این در حالی است که وقتی کالابرگ یارانه‌ای توزیع شود، کالاها با یک قیمت مشخص برای همه توزیع می‌شود.»

یک زن سرپرست خانوار می‌گوید: «بستگی دارد که به چه کالاهایی کالابرگ داده شود. اگر به کالاهای اساسی و مورد نیاز کالابرگ تعلق بگیرد، قطعا کالابرگ بهتر است، اما اگر اجناسی که ارائه می‌شود زیاد مورد نیاز مردم نباشد، قطعا یارانه بهتر خواهد بود.»

راننده یک خودروی سنگین هم می‌گوید: «دوره‌ای که کوپن داده می‌شد با آن تقریبا همه از یک نوع تغذیه و خوراک بهره‌مند می‌شدند، اما در حال حاضر خیلی‌ها توان خرید بسیاری از کالاها را ندارند و نمی‌توانند سفره خانواده را تامین کنند، به همین دلیل شاید این اتفاق سبب شود غذا و برخی از اقلام به سفره خانواده‌ها برگردد.»

کالابرگ در شرایط کنونی بهتر است

آلبرت بغزیان، کارشناس حوزه اقتصادی در گفت‌وگو با «شهروند» درباره انتخاب بین یارانه نقدی و یارانه کالایی با همان بسته کالایی می‌گوید: «در مواردی که تورم در جامعه وجود ندارد، پرداخت یارانه نقدی به مردم بهتر است، زیرا هم توزیع آن برای دولت راحت‌تر است و هم هر فرد چیزی را که دوست دارد برای خودش تهیه می‌کند، اما در زمان‌هایی که تورم وجود دارد وضعیت متفاوت می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «از همان زمانی که یارانه‌ها به راه افتاده، قیمت آن تغییری نکرده، این در حالی است که تورم چند برابر شده و در این شرایط با یارانه نقدی مردم متضرر می‌شوند.»

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه از این به بعد نیز پیش‌بینی ثبات قیمت نداریم، ادامه می‌دهد: «شواهد نشان می‌دهد که کالابرگ در این برهه بیشتر به درد می‌خورد. به‌طور مثال هر ماه یک کیلو گوشت و نیم کیلو برنج وجود دارد و 10 سال بعد هم همین منوال طی می‌شود، اما اگر یارانه یک‌میلیون تومان هم بشود، کافی است یک تورم 6درصدی رخ دهد، آن وقت همه چیز دوباره تغییر قیمت پیدا می‌کند. یارانه باید هدفمند اجرا شود، نباید هزینه شارژ موبایل یا موادمخدر شود، این یارانه باید صرف معیشت مردم شود.

از لحاظ علمی یارانه نقدی به نفع مردم است

حسین صمصامی، کارشناس اقتصادی و عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهیدبهشتی تهران در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: «به لحاظ علمی با فرض ثابت‌بودن شرایط باید گفت نمودارها نشان می‌دهد که پول نقدی رفاه مردم را بالاتر می‌برد.»

او ادامه می‌دهد: «وقتی کالابرگ داده می‌شود افراد مجبورند همان کالا را مصرف کنند، این در حالی است که وقتی پول نقدی داشته باشند، می‌توانند ترکیبی از کالاهای مورد نیاز خود را تهیه کنند.»

صمصمامی معتقد است که در بسیاری از موارد فرد یارانه را نه‌تنها برای معیشت بلکه گاهی برای درمان، گاهی برای اجاره مسکن یا خرج بچه‌ها استفاده می‌کند و این جای خرده گرفتن ندارد.

او با تاکید بر اینکه گاهی سیاست‌گذاری‌ها متفاوت است، ادامه می‌دهد: «بسته به اینکه سیاست‌گذار هدفش چه باشد کفه ترازو بر یکی از دو مورد سنگینی می‌کند. گاهی هدف این است که یکسری کالاهای مشخص با ریز مغذی‌های مورد نظر به مصرف‌کننده برسد و افراد بتوانند با این روش حداقل‌های خودشان را تامین کنند. در چنین شرایطی کالابرگ داده شود بهتر است. اما گاهی سیاست‌گذاری‌ها برای کمک به مردم است که در این شرایط پول نقد بهتر است. اما با این وجود هیچ کدام از اینها نمی‌تواند کمکی به رفع مشکلات اقتصادی کند و باید در این میان تورم مهار شود تا مردم نیاز به یارانه یا کالابرگ نداشته باشند.