استاد سروش محلاتی: نباید افرادی را که بر اساس تشخیص ناصحیح دچار آسیب می شوند، سمبل غیرت دینی و شجاعت شناخت

روزنو :آیت الله محمد سروش محلاتی با اشاره به فتوای امام خمینی درباره امر به معروف و نهی از منکر گفت: کسانی که به علت عدم تشخیص صحیح، با امر به معروف و نهی از منکر دچار آسیب می شوند، مرتکب فعل حرام شده و نباید امر به معروف آنها را با امر به معروف امام حسین علیه السلام مقایسه کرد و برای آنان عناوین مقدس را به کار برد.

 این استاد دروس خارج حوزه علمیه قم در جلسه سوم سخنرانی خود با عنوان«جامعه منکر زده» و (حضور جاهلان خطر پذیر!) تصریح کرد: امر به معروف و نهی از منکر جاهلانه زمینه ساز گسترش منکر است. اگر این امر به معروف های جاهلانه نباشد، قهرا منکر به صورت طبیعی کاهش پیدا می کند. جهل در این فریضه آثار مخرب فراوانی دارد.

وی ادامه داد: یکی از موارد جهل، عدم تشخیص صحیح زمان ایثار و فداکاری است. بسیاری از ما در اثر برداشت غلط فکر می کنیم در برابر هر منکری باید سینه چاک کرده و درگیر شویم. با این ذهنیت خطر و ضرر را می پذیریم. اما آیا اسلام از ما خواسته در برابر هر منکری آسیب ها را تحمل کنیم؟

آقای سروش محلاتی گفت: قرآن می فرماید « وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ»؛ خود را به هلاکت نیاندازید. اسلام به ما اجازه نداده که به استقبال خطر برویم. لذا در نهی از منکر وقتی احتمال خطر وجود دارد، نباید جان خود را به خطر بیاندازیم. مرحوم طبرسی در تفسیر این آیه می گوید در شرایطی که نهی از منکر آسیب زننده است، تکلیفی نداریم.

وی با طرح این پرسش که «چرا امام حسین علیه السلام تا مرز شهادت پیش رفت؟» افزود: مرحوم طبرسی به این پرسش دو پاسخ می‌دهد؛ یکی اینکه شاید حضرت گمان نمی کرد چنین خطری برای او که فرزند پیامبر است، رخ دهد. پاسخ دوم اینکه امام می دانست خطر در راه است و اگر اقدام نمی کرد باز این خطر وجود داشت. آنها تصمیم به قتل حضرت گرفته بودند. حضرت شیوه شهادت با عزت را انتخاب کرد. در هر صورت این مفسر حاضر نیست که بپذیرد در شرایط امام حسین علیه السلام هم، اگر خطری متوجه انسان شود، تکلیفی وجود دارد و می گوید باید از این امر به معروف و نهی از منکر صرف نظر کرد.

این استاد حوزه علمیه ادامه داد: پاسخ‌های دیگری نیز برای این پرسش وجود دارد؛ مثلا گفته شده اهمیت امر به معروف و نهی از منکر امام حسین علیه السلام زیاد بوده و زمانی که امر به معروف نسبت به مساله مهمی باشد، انسان باید از شهادت استقبال کند. اما اصل این موضوع مسلم است و همه فقهاء فتوا داده اند که یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر، عدم خطر برای امر و نهی کننده است. اگر فرد می داند به سبب این امر به معروف دچار هتک حرمت و درگیر شدن می شود، تکلیف از او ساقط است.

وی تصریح کرد: همان اسلامی که فرموده تکلیف روزه گرفتن در صورت ضرر ساقط است، همان اسلام هم گفته امر به معروف ضرری ساقط است. این که انسان گمان کند در هر شرایط وقتی صحنه منکری را می بیند باید برخورد کند، غیرت دینی نیست و نباید کسانی را که محاسبه دقیق از عملکرد خود ندارند، غیور تلقی کنیم.
سروش محلاتی گفت: عزت و غیرت را باید در رفتار امام خمینی جستجو کرد. این فقیه شجاع و نترس، در فتوای خود در باب نهی از منکر تحریر الوسیله می گوید، اگر امر به معروف خطری را متوجه شما می کند از آن دست بردارید. آیت الله سیستانی می گویند در مواردی که خوف خطر وجود دارد، امر به معروف واجب نیست اما امام خمینی می فرمایند در این شرایط امر به معروف حرام است. امام می گوید وقتی فعلی حرجی شد، در این شرایط انجام آن حرام است. حتی اگر کسی روزه حرجی بگیرد باید قضای آن را به جا بیاورد.

این استاد دروس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: امام در فتوای خود برای امر به معروف می گوید «لو خاف علی نفسه»؛ یعنی لازم نیست که فرد علم به ضرر داشته باشد، بلکه خوف را مطرح می کند. یعنی همین که فرد احتمال داد و برای او نگرانی وجود داشت که امر به معروف او سبب ضرر می شود، انجام آن حرام است.
سروش محلاتی تصریح کرد: باید امر به معروف را بشناسیم، حد و حدود آن را بفهمیم و بعد برای انجام آن اقدام کنیم. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که عده ای اساسا احساس مسئولیتی درباره مفاسد ندارند و لب فرو می بندند و در برابر عده ای نیز جاهلانه به میدان می آیند و ضرر این گروه دوم از گروه اول بیشتر است.

وی تاکید کرد: نباید افرادی را که بر اساس تشخیص ناصحیح دچار آسیب می شوند، سمبل غیرت دینی و شجاعت شناخت. امام خمینی در تحریر الوسیله می گوید این افراد گناه کار هستند. حق نداریم برای افرادی که جاهلانه عمل می کنند عناوین مقدس را به کار بریم. امام حسین علیه السلام و فداکاری برای اساس دین کجا و برخی از رفتارهایی که در برابر برخی از منکرات در کوچه یا خیابان یا پارکی انجام می شود کجا؟