هشدارهایِ یک نظرسنجیِ داخلی

روز نو :گزارش اخیر مرکز افکارسنجی ایران از بالا بودن خشونت در جامعه حکایت دارد. این نخستین گزارشی نیست که به روایت از عصبانی بودن مردم ایران می‌پردازد اما ازآنجایی‌که در بین مسئولان کشور نگاه چندان مثبتی به گزارش‌های جهانی نیست، روایت از خشم در جامعه توسط مجموعه‌ای که زیرمجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت دارد می‌تواند تأثیرگذارتر باشد.

گزارش ایسپا چه می‌گوید؟

این مرکز افکارسنجی وابسته به جهاد دانشگاهی در روزهای گذشته نتیجه طرح سنجش «احساس خشم» مردم ایران را که در اسفندماه سال گذشته انجام‌شده منتشر کرد. این موسسه گفته پژوهش خود را با حجم نمونه 2088نفری از افراد بالای 18سال در مناطق شهری و روستایی به‌صورت تلفنی اجرا کرده است و پاسخگویان در سه محور «حالت خشم»، «صفت خشم» و «کنترل خشم» مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.

بر اساس نتیجه پژوهش، ۳۳.۶درصد از پاسخگویان اظهار کرده‌اند به میزان زیاد یا کاملاً موافق‌اند که «معمولاً زود از کوره در می‌روند. ۱۵.۲درصد گفته‌اند که اطرافیانشان آنان را فردی عصبانی می‌دانند. ۲۳.۴درصد در زمان عصبانیت شروع به دادوفریاد می‌کنند. ۵.۱درصد اقدام به پرتاب کردن یا شکستن اشیا می‌کنند. ۳.۶درصد گفته‌اند هنگام عصبانیت طرف مقابلشان را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند. ۳۱.۴درصد گفته‌اند درصورتی‌که دیگران رفتار خشمگین با آن‌ها داشته باشند، رفتار متقابل را در پیش می‌گیرند. ۱۱.۳درصد نیز اشاره کرده‌اند که احساس می‌کنند در همین لحظه از دست کسی یا چیزی عصبانی هستند.

ایران از نظر خشم در رده دهم جهان

بیان این آمار از زبان مرکزی که نهایتاً ازنظر وابستگی تشکیلاتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رسد زنگ خطر و تلنگری برای مسئولان کلان کشور به‌حساب می‌آید. البته در سال‌های گذشته نیز هشدارهای زیادی در خصوص افزایش خشونت در جامعه و ... مطرح‌شده است؛ اما ازآنجایی‌که برخی آمارها حاکی از رتبه‌بندی جهانی ایران در زمینه خشونت بوده و مسئولان کشور نگاه مثبتی به این آمارها ندارند، آمارهایی که از مجموعه‌های وابسته به حکومت منتشر می‌شود می‌تواند بیشتر منشأ اثر باشد.

چند هفته پیش نیز گزارش موسسه گالوپ در مورد عواطف جهانی در بازه زمانی نیمه دوم سال 2021 و اوایل 2022 منتشر شد. این گزارش حاکی از قرار گرفتن ایران در بین عصبانی‌ترین کشورهای جهان بود. این گزارش که ایران را در جایگاه دهمین کشور عصبانی جهان قرار داده است، حاکی از این بود که 34درصد مردم روزانه عصبانیت را تجربه می‌کنند.

افزایش میزان خودکشی در کشور

البته فقط خشم و عصبانیت نیست که گسترش پیداکرده است. سالنامه آماری سازمان پزشکی قانونی می‌گوید در سال‌های اخیر نرخ خودکشی حدود هشت تا ۱۰درصد افزایش داشته است. رستم تقی وندی، معاون وزیر کشور زمستان سال گذشته میزان خودکشی‌ها در ایران را سالانه صدهزار نفر اعلام کرد و گفت: سالانه در کشور حدود ۱۰۰هزار نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که البته مرگ‌ومیر ناشی از این اقدامات حدود پنج هزار تا پنج هزار و 500نفر است، بااین‌حال اگر این سیر صعودی مدیریت نشود در آینده نه‌چندان دور در رده کشورهایی قرار خواهیم گرفت که میزان خودکشی در آن نگران‌کننده است.

ایران در جهان رتبه 110 شادی قرار دارد

اردیبهشت‌ماه امسال نیز گزارش رضایت جهانی از سوی شبکه راه‌کارهای توسعه پایدار، نهاد زیرمجموعه سازمان ملل متحد منتشر شد که باز هم وضعیت ایران را مساعد نشان نمی‌داد. در رتبه‌بندی این شاخص ایران از بین 146کشور جایگاه 110 را به خود اختصاص داد. جامعه شناسان هشدار می‌دهند که نبود شادی می‌تواند منجر به افزایش خشونت در جامعه شود. پایین آمدن آستانه تحمل و آمار نزاع‌‌های خیابانی از شاخص‌های نشان‌دهنده برای این مسئله است. نابسامان روانی، غمگینی مردم و پایین آمدن آستانه تحمل مردم در کوچه و خیابان مشاهده می‌شود به‌طوری‌که با کوچک‌ترین تحریکی نسبت به هم پرخاش می‌کنند.

افزایش خشونت در جامعه به روایت پزشکی قانونی

پزشکی قانونی استان تهران اوایل امسال از افزایش آسیب‌های ناشی از نزاع در سال گذشته خبر داده بود. آنچه پزشکی قانونی اعلام کرده حاکی از آن است که پارسال ۹۶هزار و ۵۰۳نفر به دلیل آسیب‌های ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی استان تهران مراجعه کرده‌اند. به گفته این سازمان این رقم حاکی از افزایش یک و نیم برابری آسیب‌های ناشی از نزاع در جامعه است. ۱.۵درصد افزایش‌یافته است.

معمولاً جامعه شاد خشونت تولید نمی‌کند

امان‌الله قرایی مقدم جامعه‌شناس به «همدلی» گفته: در کشور ما به نقش شادی در کنترل آسیب‌های اجتماعی ازجمله خشونت کمتر پرداخته‌شده است، درصورتی‌که شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز در ایران کاهش شادی و نشاط در جامعه است. معمولاً جامعه‌ شاد خشونت تولید نمی‌کند، اما جوامع افسرده و سردر گریبان که از احساسات منفی لبریز است و کانالی برای تخلیه این بار منفی ندارد، خشونت خلق می‌کند. به گفته این جامعه‌شناس زمینه‌های شادی در جامعه ما یا اصلاً وجود ندارد یا بسیار اندک است. بااین‌وجود معمولاً مشاهده می‌شود که برخی از سازمان‌ها و نهادها برای مراسم‌های شادی مردم محدودیت ایجاد می‌کنند. طبیعی است این محدودیت و سرکوب شادی به‌صورت افسردگی و خشونت به جامعه باز‌گردد و این‌گونه است که آمار افزایش خشونت و نزاع به سرتیتر خبرها تبدیل می‌شود.

اگر جامعه ما عصبانی نباشد جای تعجب دارد

قرایی مقدم گفت عوامل یادشده همه این‌ها عصبانیت و خشم می‌آورند، بنابراین اگر جامعه ما عصبانی نباشد و سال‌به‌سال بر میزان عصبانیت و آمار زدوخورد اضافه نشود جای تعجب دارد. تقی آزاد ارمکی، نیز معتقد است مردم ایران ازآنچه دارند و ندارند ناراحت و عصبانی هستند، وقتی ظرفیت ناراحتی و عصبانی بودن پر شود می‌تواند منشأ خشونت علیه خود یا دیگری شود. این جامعه‌شناس به خبرآنلاین گفته: چون نظام فرهنگی و اخلاقی ما نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد، آدم‌ها احساس استیصال و درماندگی می‌کنند، احساس می‌کنند بیچاره هستند، این مسئله سبب می‌شود عصیانی در افراد شکل بگیرد، در این وضعیت قواعد هم که حاکم نیست، یعنی جامعه، یک جامعه‌ به‌سامانی نیست که کاری انجام دهد، آن‌وقت هست که خشونت فراگیر می‌شود و جامعه به یک ساحت خشونت بین‌فردی، بین‌جمعی، بین‌سازمانی دچار می‌شود.