سفر پوتین به تهران احیای برجام را پیچیده و سخت‌تر می‌کند

روزنو :روز گذشته رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین برای شرکت در نشست آستانه وارد تهران شدند. اولین نشست آستانه در 4 بهمن 1395 شش سال پس از آغاز بحران سوریه در شهر "آستانه" قزاقستان با حضور کارشناسانی از ایران، روسیه، ترکیه و نماینده سازمان ملل در امور سوریه تشکیل شد. تاکنون شش دور از نشست‌های آستانه برگزارشده که دو دور در سوچی روسیه، دو دور در آنکارا ترکیه، یک دور در تهران و یک دور هم به صورت مجازی بوده است. در نشست دور هفتم که روز گذشته آغاز شد درباره حمله احتمالی ترکیه به شمال سوریه بحث و تبادل‌نظر شد. البته کشورهای شرکت‌کننده در این نشست در ارتباط با موضوعات تجاری، روابط دوجانبه، برجام، امنیت منطقه و مسائل روز منطقه دیدار و گفتگو خواهند کرد. در ارتباط با اهداف پیدا و پنهان برگزاری نشست آستانه ستاره صبح گفتگویی با دکتر علی بیگدلی استاد روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

ارزیابی شما از نشست آستانه در تهران چیست؟

نشست آستانه در ارتباط با مسائل سوریه انجام می‌شود اما دیدارهای دوجانبه در حاشیه این نشست مهم‌تر از مسائل سوریه است. با توجه به مسائلی مانند ژئوپلتیک منطقه، سفر بایدن به خاورمیانه، جنگ روسیه علیه اوکراین، مسئله برجام و اختلاف نظر ترکیه با ایران بر سر جنگ در شمال سوریه مسائل مرتبط با نشست را به حاشیه برد.

رویکرد ترکیه در قبال جنگ اوکراین مسئله مهمی است که در دیدار دوجانبه پوتین و اردوغان صورت می‌گیرد. زیرا اردوغان در جنگ روسیه از اوکراین گندم وارد می‌کند و از سوی دیگر نیاز به حمایت‌های روسیه دارد تا بتواند امنیت خود را تأمین کند. در حقیقت ترکیه بین ناتو و روسیه گیر کرده است.

اختلاف نظر ایران با ترکیه بر سر حمله به شمال سوریه از دیگر موارد مطرح‌شده در نشست آستانه است. رهبری در دیدار با اردوغان مخالفت صریح خود را از حمله احتمالی به شمال سوریه اعلام کردند.

سفر بایدن به منطقه باعث شد یک اتحاد نانوشته علیه ایران شکل بگیرد. لذا نشست آستانه را می‌توان نوعی تقابل به مثل برای خروج از انزوا دانست. نتایج این نشست به‌طور کامل علنی نخواهد شد.

به نظر شما پوتین در سفر خود به تهران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

اختلافی بین تهران و مسکو وجود ندارد. دیدار پوتین با مقامات ارشد ایران می‌تواند پیام برای کشورهای منطقه بعد از سفر بایدن باشد. پوتین دیدار دوجانبه خود با اردوغان در ارتباط با جنگ اوکراین انجام می‌دهد. البته هدف دیگر پوتین این است که تلاش می‌کند برای فرار از تحریم‌های گسترده غرب راهی را پیدا کند و به غرب نشان دهد که می‌تواند در خاورمیانه مانند آنچه بایدن انجام داد نفوذ داشته باشد.

بازارهای نفت که پوتین از ایران اشغال کرده باید در دستور روابط دوجانبه تهران-مسکو باشد به گزارش برخی رسانه‌های خارجی ارسال تجهیزات نظامی مانند پهپاد از ایران به روسیه در روابط این دو کشور مطرح است. هرچند که امیر عبدالهیان ارسال این تجهیزات را تکذیب کرده اما چنین موضوعی در مسائل دو کشور پشت درهای بسته مطرح خواهد شد.

به نظر می‌رسد بعد از سفر پوتین به تهران جبهه‌گیری ایران در مسئله برجام سخت‌تر خواهد شد. روند مذاکرات در حاشیه نشست آستانه کمکی به احیای برجام نمی‌کند و حتی می‌تواند ناامیدی در این موضوع را تشدید کند. زیرا پوتین نمی‌خواهد ارتباط ایران با کشورهای غربی گسترش پیدا کند.

در مقابل غرب همچنان تمایل دارد که راهی را برای مذاکره با ایران پیدا کند. اظهارات بایدن در اسرائیل که نامی از ایران نبرد و اختلاف نظری که با لاپید بر سر نحوه برخورد با ایران داشت نشان می‌داد آمریکا از مذاکرات برجام به‌طور کامل ناامید نشده است.

برخلاف ایران که با دوری از غرب به دنبال نزدیکی به شرق است اما اردوغان مسائل دیگری را در تهران دنبال می‌کند. با توجه به نزدیکی انتخابات در ترکیه اردوغان تلاش می‌کند موفقیت‌هایی را به دست آورد تا برایش مصرف داخلی داشته باشد.

با توجه به دیدار اردوغان با رهبری آیا امکان حمله ترکیه به شمال سوریه وجود دارد؟

بعید به نظر می‌رسد که اردوغان تصمیم بگیرد در شمال سوریه حضور نظامی داشته باشد. ترکیه به دلیل جنگ اوکراین دچار مشکلات اقتصادی شده و شرایط لازم برای آغاز یک جنگ را ندارد.

اردوغان پیش از این عمق 30 کیلومتری را برای امنیت ترکیه مدنظر قرارداد و به نظر می‌رسد به همین فاصله اکتفا کند. اردوغان یک بازیگر چندضلعی در نشست آستانه است.

به نظر شما ایران در نشست آستانه چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

به نظر می‌رسد ایران با پوتین و اردوغان هماهنگی‌هایی انجام داده تا انزوا و فشارهای به وجود آمده ناشی از سفر باید به‌نوعی جبران شود. نشست آستانه نمایشی از قدرت ایران در روابط بین‌الملل است.

به نظر شما تأثیر نشست استانه بر برجام چیست؟

نشست استانه به احیای برجام ارتباط دارد. با توجه به اینکه روسیه به دلیل تهاجم به اوکراین در فشار سیاسی و اقتصادی قرار دارد تلاش می‌کند روابط خود را با کشورهای درگیر با غرب مثل ایران گسترش دهد و دیوار بین این کشورها با غرب ایجاد کند. به همین دلیل ایران نیز گرایش به سمت شرق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اینکه لاریجانی و خرازی از توان ساخت بمب اتم در ایران صحبت کردند به نظر می‌آید واکنش به سفر بایدن بوده است. ایران در شرایط کنونی منطقه و جهانی باید مراقب عملکردش باشد تا به نتایج مطلوبی برسد.