از رکود در بازار نهاده‌های کشاورزی تا ورشکستی دامداران و تخلفات شرکت‌ها
پشت پرده گرانی گوشت چه می‌گذرد؟
با شدت گرفتن خبرهای رانت و فساد در این صنعت، رئیس‌جمهور از معاون اول و وزیر اطلاعات خواست که به‌سرعت اخبار مبنی بر تخلف احتمالی در واردات نهاده‌های دامی را بررسی و نتیجه را به وی گزارش کنند.
روزنو :
روزنو :دامداران در حالی در معرض ورشکستگی ناشی از افزایش قیمت نهاده‌های دامی قرار گرفته‌اند که سامانه‌های تجارت این‌روزها نابسامان‌تر از همیشه سرگرم فعالیت هستند و تخلفات در و واردات نهاده‌ها تمامی ندارد. صحبت از فساد و رانت در حوزه کشاورزی و دام‌پروری در حالی است که بر اساس گزارش‌ها تجارت خوراک دام در ایران حدود سه برابر تجارت دارو ارزش دارد و این در حالی است که این بازار برخلاف دارو به حاشیه رانده‌شده و فسادهای بزرگ در آن اتفاق می‌افتد. چند روز پیش بود که سازمان بازرسی کل خبر داد که شرکت «آریو تجارت سهیل» بیشتر از هزار میلیارد تومان پول دامداران و مرغداران را گرفته و در ازای آن نه‌تنها خوراک وارد نکرده که در گمرک هم ثبت صوری واردات اتفاق افتاده؛ ناگفته نماند که این شرکت کارگزار وزارت کشاورزی برای توزیع نهاده دامی است. با رسانه‌ای شدن توزیع رانت و فساد در واردات نهاده‌های دامی، مسئولان جهاد کشاورزی اعلام کردند که ارز ترجیحی به این شرکت نداده‌اند و 10درصد از هزار و 100میلیارد تومان سرمایه در گردش دامداران و مرغداران به‌صورت قطره‌چکانی در حال عودت است؛ بااین‌همه اما نگاهی به قیمت گوشت در بازار و حتی صحبت با فعالان این صنعت، حکایت بحران عمیق این صنعت در ماه‌های اخیر را به‌خوبی به تصویر می‌کشد. از طرفی برخی از گزارش‌های رسیده از سوی فعالان این صنعت هم حکایت از این دارد که حدود هزار و 100میلیارد تومان پول واردات غذای دام گم‌شده است. شنیده‌ها حتی حکایت از این دارد که بسیاری از مرغداران برای تأمین نهاده از بازارگاه میلیاردی دان مرغ خریده‌اند اما شرکت واردکننده اصلاً وجود خارجی ندارد. سؤال این است که وزارت جهاد کشاورزی از این ماجرا خبر دارد و سکوت کرده؟ آن‌طور که گزارش‌های رسیده از سوی فعالان دامداری حکایت دارد، بسیاری از دام‌های دامداری‌ها گرسنه مانده و حتی دچار کاهش وزن شده‌اند، بنابراین صف‌های طویلی برای کشتار گاو شکل گرفته و عرضه زیاد اما تقاضا کاهش یافته؛ حتی گفته می‌شود بسیاری از دامداران گاوهای نیمه‌جان را با نرخ پایینی می‌خرند، بنابراین زیان سنگین و احتمال ورشکستگی در بیخ گوش تعداد زیادی از دامداران است. البته که از مرغداری‌ها هم گزارش‌های خوبی در دست نیست؛ فعالان این صنعت بر این باور هستند که وضعیت مرغ‌های تخم‌گذار هم چیزی شبیه وضعیت دامداری‌هاست، بسیاری از مرغداری‌ها به دلیل اینکه کشتارگاه‌ها وقت نمی‌دهند ضررهای بسیاری را متحمل شده و تقاضا در این صنعت در حال از بین رفتن است. فعالان بازار می‌گویند با از بین رفتن عرضه و تقاضا در این صنعت، یک رکود یک الی دو ساله در انتظار صنعت دام و طیور است. یک فعال در این زمینه می‌گوید: «در دولت گذشته ابتدا قیمت خوراک دام افزایش یافت؛ بعد به اسم کنترل قیمت دامداری‌های دولتی روی کار آمد تا دام‌ها با قیمت مناسبی عرضه شود، کار به‌جایی رسید که دامدار خصوصی توان رقابت خود را از دست داد و بسیاری هم ورشکسته شدند.» به گفته فعالان این صنعت: «با ادامه‌دار شدن ضرر، قاچاق در این صنعت بیشتر شد و عملاً کنترل بازار دام از بخش خصوصی گرفته شد. فعال دیگری می‌گوید: «بسیاری از گاوداران طی ماه‌های اخیر گاوها و گوسفندهای خود را فروختند، چرا که هزینه نسبت به سود خیلی بالا بود»، دیگری هم ادامه می‌دهد: «چند نفر از نزدیکان من نیز به دلیل افزایش هزینه، گاوهای خود را فروختند؛ تازه این‌ها زمین هم داشتند و 30درصد آذوقه و خوراک دام را خودشان تولید می‌کردند.» البته که فقط گزارش‌های غیررسمی و صحبت با فعالان حوزه دام و طیور از فسادهای حاکم بر این صنعت خبر نمی‌دهند، چند وقت پیش یک نماینده مجلس نیز به نود اقتصادی دراین‌باره گله کرده بود: «بی‌عرضگی دستگاه‌های مسئول قیمت گوشت را به بالای 200هزار تومان رساند»، به گفته نصراله پژمان‌فر: «برخی دامداران همه دارایی خود را ازدست‌داده‌اند که قیمت گوشت با توجه به قیمت دام زنده باید نهایتاً 150هزار تومان باشد». یک دامدار گیلانی می‌گوید: «ماه‌هاست که از دریافت آرد سهمیه‌ای محروم هستیم.»
سریال ناتمام رسیدگی به تخلفات
با شدت گرفتن خبرهای رانت و فساد در این صنعت، رئیس‌جمهور از معاون اول و وزیر اطلاعات خواست که به‌سرعت اخبار مبنی بر تخلف احتمالی در واردات نهاده‌های دامی را بررسی و نتیجه را به وی گزارش کنند. ماجرا از چند روز پیش آغاز شد؛ سوم تیرماه، رئیس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به گلایه‌مندی تعدادی از کشاورزان و اتحادیه‌ها در رابطه با خرید نهاده‌های دامی از سامانه بازارگاه و عدم دریافت این نهاده‌ها اعلام کرد که بر اساس پیگیری‌های به‌عمل‌آمده مشخص‌شده که سازمان تعاونی روستایی در تاریخ ۱فروردین امسال اقدام به انعقاد قراردادی تحت عنوان تفاهم‌نامه کارگزاری با یک شرکت خصوصی کرده و به‌موجب این قرارداد، شرکت مذکور متعهد به تأمین ۱۳میلیون و ۷۰۰هزار تن نهاده دامی ازجمله گندم، جو، روغن و … شده است و درحالی‌که تاکنون حدود ۴۰روز از موعد واردکردن محموله نهاده‌های دامی به کشور از سوی این شرکت گذشته اما هنوز این نهاده‌ها تأمین نشده است. طبق اعلام سازمان بازرسی، ساخت کوتاژ صوری درحالی‌که هنوز محموله نهاده‌های دامی وارد بندر نشده بود و سپس ثبت کوتاژ در سامانه بازارگاه، سبب شد که ۸۰۰هزار تن نهاده دامی در سامانه به مردم، کشاورزان و اتحادیه‌ها ارائه شود و مردم نیز بدون آنکه نهاده‌ها وارد شده باشد، با مشاهده ثبت کوتاژ در سامانه بازارگاه، ۵۰۰هزار تن از این نهاده‌ها را با مبلغ ۱۱۰۰میلیارد تومان خریداری و این مبلغ را به‌حساب شرکت خصوصی مورداشاره واریز کنند. بر اساس گزارش سازمان بازرسی، طبق رسیدگی‌های بدوی سازمان بازرسی، مشخص‌شده که ایجاد کوتاژ صوری و قرار دادن کوتاژ در سامانه بازارگاه و عرضه شدن نهاده‌ها در میان مشتریان، کشاورزان و اتحادیه‌ها درحالی‌که نهاده‌ای وارد کشور نشده، ازجمله تخلفات رخ‌داده در خصوص واردات این نهاده‌های دامی بوده است. از سوی دیگر، برخی از مسئولان جهاد کشاورزی طی نامه‌ای به بانک مرکزی خواستار آن شده بودند که ۷۳۵میلیون دلار در اختیار شرکت مورداشاره قرار گیرد و در این نامه قید کرده بودند که نهاده‌های دامی وارد کشور شده است؛ درحالی‌که اصلاً نهاده‌ای به کشور وارد نشده بود. از طرفی، بر اساس اعلام سازمان بازرسی کشور، بعدازآنکه مشخص شد شرکت خصوصی مورداشاره توانایی واردکردن این محموله نهاده‌های دامی به کشور را ندارد ۴۹درصد این شرکت به سازمان تعاونی روستایی منتقل شد؛ درحالی‌که بر اساس قانون، بخش‌های دولتی نمی‌توانند هبه (هدیه) را بپذیرند و عواقب این انتقال آن است که اگر شرکت نتواند به تعهدات خودش در زمینه واردکردن نهاده‌های دامی عمل کند، باید حداقل ۵۰درصد از این خسارت توسط دولت جبران شود.
جزییات تخلف در واردات نهاده با کوتاژ جعلی
شرکت واردکننده نهاده‌های دامی در حالی برای عرضه کالای خود در سامانه بازارگاه، کوتاژ جعلی ثبت کرده است که اعلام گمرک نشان می‌دهد این کوتاژ اصلاً در سامانه گمرک ثبت‌نشده بلکه با توجه به قابل رصد نبودن سامانه بازارگاه که در انحصار وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد، شرکت با ثبت دستی و اعلام این کوتاژها موجب جذب متقاضی برای خرید نهاده شده درحالی‌که کالایی در میان نبوده و وارد نشده است. به گزارش ایسنا، در نیمه خردادماه، مقدسی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران- از خالی ماندن دست دامداران از نهاده باوجوداینکه بابت خرید آن هزینه هم پرداخت کرده‌اند خبر داد و گفت که یکی از شرکت‌های متعلق به سازمان تعاون روستایی در فروردین‌ماه، نهاده دامی را در سامانه بازارگاه به گاوداران فروخته و پول آن را نیز دریافت کرده ولی هنوز نهاده به آن‌ها تحویل نداده است. مدتی بعد اعلام سازمان بازرسی کل کشور جزییاتی از تخلف در واردات نهاده دامی را منتشر کرد که نشان داد کوتاژ جعلی صادر شده است و شرکت واردکننده متعهد به تأمین ۱۳میلیون و ۷۰۰هزار تن نهاده دامی شده و با گذشت زمان، هنوز تأمین نشده است. این سازمان توضیح داد که موضوع ساخت کوتاژ صوری مطرح بوده و حتی محموله نهاده‌های دامی وارد بندر نشده است، درحالی‌که ۸۰۰هزار تن نهاده دامی در سامانه به مردم، کشاورزان و اتحادیه‌ها ارائه شده و آن‌ها با دیدن کوتاژ ثبت شده در سامانه بازارگاه، ۵۰۰هزار تن را مبلغ ۱۱۰۰میلیارد تومان خریداری و این مبلغ را به‌حساب شرکت واریز کرده‌اند. اما با توجه به اینکه بحث ثبت کوتاژ در میان بود، این احتمال را مطرح می‌کرد که پیش‌اظهاری به گمرک صورت گرفته باشد به عبارتی واردکننده قبل از ورود کالا به بنادر، نسبت به اظهار آن در سامانه گمرک اقدام کرده تا کالا وارد شود، روالی که در گمرک مرسوم نیست و با مجوز خاص امکان آن وجود خواهد داشت. این در حالی است که زمانی کوتاژ برای کالایی ثبت می‌شود که واردکننده با دریافت مجوز لازم ازجمله ثبت‌سفارش و قبض انبار، نسبت به اظهار کالا در سامانه گمرک اقدام کرده باشد که بعد آن بخشی دیگر از فرایند ترخیص ازجمله دریافت مجوزهای سلامت و استاندارد کالا از طریق سیستمی طی می‌شود. اینکه ماجرای عرضه کالایی که وارد نشده ولی کوتاژ آن در سامانه بازارگاه چیست، در توضیح گمرک قابل تامل‌تر شده است؛ به‌طوری‌که عسگری- معاون امور گمرک ایران- در اظهاراتی، هرگونه ثبت اظهارنامه توسط این شرکت در سامانه گمرک را رد کرده و گفته که گمرک اصلاً در جریان چنین وارداتی نبوده و کوتاژی در سامانه خود صادر نکرده است.
گمرک: چرا اسم ما را آوردند؟
معاون گمرک توضیح داد: سامانه بازارگاه از سال ۱۳۹۸ و با مصوبه دولت که در اختیار وزارت جهاد قرار گرفت جهت رصد وضعیت نهاده‌ها و اعلام تائیدیه به گمرک ایجاد شده ولی در انحصار وزارت جهاد قرار دارد که با وجود مکاتبات صورت گرفته از گذشته تا کنون، هیچ آمار و اطلاعاتی نه‌تنها در اختیار گمرک بلکه سامانه جامع تجارت هم قرار نداده است. این در حالی است که بعد از اظهار کالا، گمرک اطلاعات اظهارنامه را برای دریافت مجوز قرنطینه دامی، نباتی، دامپزشکی و استاندارد به‌صورت سیستمی در اختیار دستگاه مربوطه قرار می‌دهد، اما تبادل اطلاعاتی با بازارگاه ندارد و تأییدیه نهایی برای خروج کالا را وزارت جهاد به‌صورت دستی به گمرک می‌دهد؛ بنابراین اینجا ما مدعی هستیم که چرا حتی نامی از گمرک بردید درحالی‌که سامانه وصل نیست و تبادل اطلاعاتی با گمرک ندارد.
این کوتاژ جعلی است و وجود خارجی ندارد
عسگری با اشاره به صوری بودن کوتاژ اعلامی شرکت واردکننده نهاده دامی در سامانه بازارگاه گفت: اظهارنامه‌ای که گمرک برای وزارت جهاد می‌فرستد، متکی به قبض انباری است که دارای بارنامه بوده و حتی مشخص است که کالای وارداتی در کدام انبار قرار دارد ولی برای این محموله قبض انباری صادر نشده که در سامانه گمرک برای آن کوتاژ ثبت شده باشد ولی واردکننده در سامانه بازارگاه به‌صورت دستی کوتاژ وارد کرده است، آن‌هم وقتی‌که گمرک به این سامانه دسترسی ندارد تا آن را رؤیت، تائید یا رد کند، بر این اساس به‌صورت کتبی به هر مرجعی که لازم باشد می‌نویسم که این کوتاژها وجود خارجی ندارند و مشخصاً گمرک نباید در مورد این اتفاق افتاده در سامانه بازارگاه که هیچ ارتباطی با آن ندارد پاسخگو باشد.
متخلفان با علم به رصد نشدن، اقدام کرده‌اند
اما در همین رابطه لطیفی- سخنگوی گمرک ایران- نیز توضیحات دیگری ارائه کرده و در بخشی از آن گفته که این شرکت با استفاده از امکان خود اظهاری در سامانه داخلی بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی، اعدادی را به‌صورت جعلی در سامانه بازارگاه وارد کرده است و ازآنجایی‌که به دلیل عدم دسترسی گمرک به این سامانه داخلی وزارت جهاد، تبادل دیتایی با گمرک به‌صورت وب‌سرویسی صورت نمی‌گیرد، در مقام رد یا تأیید رویه‌ها و اطلاعات آن سامانه نیست و مسئولیت صحت یا عدم صحت اطلاعات در آن سامانه با وزارت جهاد و کاربران بازارگاه است. ازاین‌رو کوتاژ جعلی اعلامی از سوی این شرکت به‌صورت سیستمی یا حتی غیرسیستمی از گمرک استعلام نشده، مسئولیت هرگونه اقدام در این سامانه متوجه و بر عهده وزارت خانه متبوع آن خواهد بود. لطیفی یادآور شد که با وجود درخواست‌های گمرک، تا این لحظه هیچ ارتباط سیستمی و سامانه‌ای با سامانه بازارگاه وجود ندارد و امکان راستی‌آزمایی برای چنین ادعاهایی برای واردکنندگان در بازارگاه فراهم نشده است، ازاین‌رو احتمالاً متخلفین با علم به این موضوع، با تخلفی آشکار و با واردکردن اعدادی غیرواقعی در فیلد کوتاژ اظهاری به بازارگاه موجب خسارات و زیان شدند.
این ماجرای مبهم و عجیب در حالی رقم خورده که این اولین حاشیه سامانه بازارگاه نبوده و سیستمی نبودن آن بارها موجب ایجاد بحث‌هایی در مورد اقدام به تخلف در آن شده است که ازجمله آن می‌توان به جریان ترخیص ۸۰هزار تن ذرت از گمرک در دو سال اخیر اشاره کرد. به‌هرحال ابعاد این تخلف هنوز به‌صورت واضح مشخص نیست و وزارت جهاد توضیحی در این رابطه به اذهان عمومی ارائه نکرده است، درهرصورت باز هم تأکید بر نابسامانی سامانه‌های تجارت و عدم هماهنگی و تبادل دیتا بین آن‌ها دارد که ظاهراً قرار نیست با گذشت سال‌ها و هزینه‌های سنگین که برای آن‌ها انجام‌شده به‌صورت کارآمد عمل کند.
