رئیسی وعده داد، نه تضمین

روزنو:صحبت‌های دو شب پیش رئیس دولت سیزدهم، بازتاب بسیاری در شبکه‌های اجتماعی داشت؛ صحبت‌هایی که بیشتر با محوریت اقتصادی مطرح شد، اما با نگاهی به واکنش‌ها به نظر می‌رسد بسیاری از آن‌هایی که پای صحبت‌های ابراهیم رئیسی نشستند، چیزی از چشم‌انداز اقتصادی کشور و وضعیت بازارها در روزهای آینده دستگیرشان نشد. گویا بحث درباره مسائل بسیار متفرقه بود و به نظر می‌رسید مصاحبه رئیس‌جمهوری، منظومه مشخصی نداشت. مثلاً ازیک‌طرف ابراهیم رئیسی به این موضوع اشاره کرد که تورم ناشی از حذف ارز 4200تومانی، موقتی است و وارد اصلاحات اقتصادی مدرن شده‌ایم؛ اصلاحاتی که از نگاه هیچ‌کدام از تحلیلگران مفهوم خاصی ندارد و تعریفی برای آن نیامده؛ از طرف دیگر هم رئیس‌جمهور به این نکته اشاره کرد که بر اساس لایحه‌ای که آماده‌شده، قیمت یک سری کالاها در سال آینده افزایش می‌یابد؛ خبری که به طرز شفافی از افزایش قیمت‌ها در سال آینده حکایت می‌کرد. رئیسی حتی به این نکته هم اشاره کرد که تورم این‌روزها جهانی است و گفت اما نگران نباشید قیمت سوخت و کالاهای اساسی ما پنج برابر نمی‌شود؛ چطور؛ تضمینی برای آن در صحبت‌هایش اما نبود. ابراهیم رئیسی می‌گوید ما پارسال تورم 60درصدی داشتیم، اما در آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار چنین چیزی ثبت نشده. اینکه منبع این آمار چه بود هم مشخص نبود. به گفته وی تا رشد پایه پولی و نقدینگی باشد تورم هم وجود دارد، اما نگران نباشید، وضع بهتر می‌شود.

باز هم بدون هیچ تضمینی وعده داد. نکته مهم‌تر این است که رئیس‌جمهور می‌داند مجلس در آینده طرح‌هایی برای افزایش قیمت‌ها دارد، اما همچنان اصرار داشت که نگران نباشید. در مجموع صحبت‌های رئیس‌جمهور این ذهنیت را در میان افکار عمومی ایجاد کرد که وی اطلاعات انبوهی دارد اما انگار در جمع‌بندی نمی‌تواند نتیجه یکسانی بگیرد. هادی حق‌شناس، یکی از تحلیلگران اقتصادی در واکنش به اینکه ریشه تورم ماه‌های اخیر چیست، این‌طور به «همدلی»، توضیح داد: «واقعیت این است که ریشه تورم جهانی ناشی از افزایش قیمت انرژی است، هم در آمریکا و هم در اروپا دلیل اصلی بالا رفتن قیمت کالاهای اساسی رشد قیمت انرژی و اختلالاتی است که در بازار نفت روی داد، اما سؤال اصلی این است که منشا تورم در ایران چیست؛ بی‌شک افزایش قیمت در کشور ما ناشی از بالا رفتن قیمت انرژی نیست؛ تورم خرداد در ایران که حدود 12.5درصد بود یا تورم نقطه‌به‌نقطه مواد غذایی که به 80درصد رسید، دلایل متفاوتی داشت؛ از جمله این دلایل می‌توان به اصلاح قیمت‌ها، بودجه و حذف ارز ترجیحی اشاره کرد. بی‌شک ارز ترجیحی که در ایران عاملی برای تورم شده ربطی به قیمت انرژی ندارد؛ اما نکته کلیدی این است که موضوع افزایش قیمت کالاهای اساسی ناشی از اصلاح قیمت‌ها یا حتی حذف ارز ترجیحی که همگی در شکل‌گیری تورم خرداد نقش داشتند، در سال‌های آینده تکرار نمی‌شود؟ یعنی باید پرسید که آیا تضمینی وجود دارد که در سال‌های آینده دیگر ضرورتی برای افزایش قیمت‌ها ایجاد نشود؟» این کارشناس اقتصادی درباره صحبت‌های رئیسی مبنی بر نگرانی‌ها در خصوص افزایش قیمت انرژی افزود: «مردم نگران هستند تا قیمت بنزین گران نشود؛ دراین‌باره البته رئیس‌جمهور اشاره کرد که قیمت انرژی امسال افزایش نمی‌یابد، اما سؤال این است که آیا تضمینی وجود دارد که سال آینده قیمت بنزین گران نشود؟

با توجه به موارد مطرح‌شده، سکان‌داران اقتصادی باید به دنبال این باشند که ضرورت افزایش قیمت‌ها چیست؟ باید پرسید علت و ضرورت افزایش قیمت انرژی، ارز و حتی بودجه چیست؟ سؤال اصلی این است که چرا قیمت ارز در ایران همیشه صعودی است؟» به گفته حق‌شناس: «نکته کلیدی این است که سیاست‌های پولی و مالی و بودجه‌ای منضبطی باید ایجاد شود تا از تورم جلوگیری شود. سال‌های متمادی موضوع عملیاتی شدن بودجه مطرح است اما به لحاظ واقعی بودجه عملیاتی تنظیم نمی‌شود.

حتی هر سال هم شاهد رشد بودجه هستیم. واقعاً دلیل قانع‌کننده‌ای برای رشد بودجه وجود ندارد. تا زمانی که اصلاحات ما ساختاری نباشد، اصلاح قیمت‌ها نتیجه قطعی نمی‌دهد.» این تحلیلگر اقتصادی در ادامه صحبت‌های خود با «همدلی» افزود: «سال 98 اصلاح قیمت بنزین در دستور کار قرار گرفت؛ در سال‌های قبل اصلاح قیمت برخی از کالاها مطرح شد و امسال هم اصلاح قیمت چهار کالای اساسی مطرح شد، اما سؤال این است که به چه دلیل هر چند سال یک‌بار اصلاح قیمت‌ها باید انجام شود؟ واقعیت این است که ریشه تورم در سیاست‌های پولی، سیاست‌های مالی و حتی سیاست‌های بودجه‌ای است؛ تا زمانی که تصمیمات کارشناسی گرفته نشود با اصلاح هر چند وقت یک‌بار قیمت‌ها نمی‌توان بازارها را کنترل کرد.»

به گفته حق‌شناس: «آنچه مهم است، چند نرخی بودن ارز است که عامل اصلی فساد است؛ سؤال این است که چرا قیمت ارز چند نرخی است؟ پاسخ این سؤال از اهمیت زیادی برخوردار است، علت اصلی این موضوع تورم است، تورم هم به دلیل رشد نقدینگی است که تناسبی با رشد تولید ندارد.» این کارشناس اقتصادی درباره صحبت‌های همیشگی رئیسی مبنی بر هدایت نقدینگی به سمت تولید به «همدلی»، گفت: «نقدینگی زمانی به سمت تولید می‌رود که هزینه تولید متناسب با درآمد بخش تولید باشد، مثلاً درباره خودروسازی‌ها تولید گران باعث بحران این صنعت شده؛ خودروسازها می‌گویند به ازای تولید هر دستگاه چندین میلیون دچار زیان می‌شوند، اما چرا؟ به دلیل اینکه تورم در اقتصاد جریان دارد، امروز اگر کل نقدینگی هم به سمت خودروسازی‌ها برود، باز هم تفاوتی در هزینه‌های تولید این شرکت‌ها نمی‌کند. به دلیل اینکه تورم مانع از کاهش هزینه‌های تولید می‌شود.

مهم‌تر از تأمین نقدینگی برای بنگاه‌های تولیدی، موضوع بهره‌وری است، در بودجه سال جاری قرار بود از هشت واحد رشد اقتصادی حدود 3.5درصد از محل بودجه باشد، اما بر اساس سنوات سال‌های گذشته بهره‌وری کمتر از 0.5درصد گزارش شد و فقط در برخی از سال‌ها بهره‌وری به میزان 0.5 تا یک درصد رسید؛ بنابراین تا وقتی مشکل بهره‌وری حل نشود، نقدینگی به‌تنهایی مشکل تولید را نمی‌تواند حل کند و تولید گران می‌شود. تولید گران هم بار دیگر منشأ تورم می‌شود. در مجموع باید گفت که مشکل تورم باید ریشه‌ای حل شود و نمی‌توان به مباحث اقتصادی به‌صورت جزیره‌ای نگاه کرد.»