مهمترین اتفاقات دوره ریاست حسین طائب بر سازمان اطلاعات سپاه چه بود؟/ دلیل برکناری طائب چیست؟

رور نو :روز گذشته خبری شوکه‌کننده فضای سیاسی کشور را تحت الشعاع قرار داد: حسین طائب رئیس سازمان اطلاعات سپاه برکنار شد. سوال مهم این بود که چرا؟ رویداد‌۲۴ با تمام محدودیت‌های موجود تلاش کرده به این سوال پاسخی مناسب بدهد. برکناری طائب از دور منظر سیاست داخلی و سیاست خارجی بررسی شده است. این گزارش را بخوانید تا بخش کوچکی از دلایل برکناری طائب را بدانید.

هفته پیش خبرگزاری «کان اسرائیل» نوشت که فرمانده سازمان اطلاعات سپاه چند روز دیگر برکنار خواهد شد. در ایران اما کسی از این ماجرا خبر نداشت و حتی برخی تکذیب کردند، با این حال روز گذشته خبر رسید که سردار محمد کاظمی جانشین حسین طائب شده است. شاید همین اتفاق مهم که یک رسانه اسرائیلی از چنین تغییرات بزرگی در سیستم امنیتی ایران زودتر از همه باخبر است، برای برکناری حجت الاسلام حسین طائب از سازمان اطلاعات سپاه کافی بود.

سازمان اطلاعات سپاه، در کنار سازمان حفاظت اطلاعات سپاه و حفاظت سپاه تنها یکی از سه زیرمجموعه سپاه پاسداران است که به انجام وظایف اطلاعاتی - امنیتی می‌پردازد. سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، بر خلاف سازمان اطلاعات سپاه یا معاونت اطلاعات سپاه (قبل از مهر ۱۳۸۸) معمولاً در خارج از سپاه پاسداران فعالیت نمی‌کند. این نهاد، نوعی تشکیلات اطلاعاتی داخلی سپاه است که وظایفی چون مقابله با جاسوسی در داخل این نیروی نظامی، جلوگیری از نفوذ جریان‌های غیرهمسو با خط مشی سپاه، جلوگیری از راه یافتن اطلاعات محرمانه به خارج از سپاه و سرانجام نظارت سیاسی - امنیتی بر فرماندهان و پرسنل این نیروی مسلح را بر عهده دارد.

شاید اگر فرمانده سپاه تغییر می‌کرد، اینهمه حاشیه ایجاد نمی‌شد؛ چه اینکه برخی فعالان سیاسی اثرگذاری طائب در فضای سیاسی ایران را بیش از هر چهره دیگر می‌دانستند و با آن تاثیر بزرگ در فضای سیاسی ایران، سوال مهم این بود که طائب چرا برکنار شد؟

افزایش ترورها و خرابکاری‌های اسرائیل در ایران از دوره ریاست طائب

برای پاسخ به این سوال، باید موضوع در دو بُعد داخلی و خارجی تحلیل شود. نخستین پاسخ برای تحلیل در بعد خارجی، اتفاقاتی بود که از خرداد ۱۳۸۹ در ایران آغاز شد؛ یعنی از زمانی که ترورهای اسرائیل در ایران به شکل عجیبی افزایش یافت. حسین طائب در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ به عنوان رئیس سازمان اطلاعات سپاه منصوب شده بود و ترورها از خرداد ۱۳۸۹ در ایران شدت گرفته است.

رویداد‌۲۴ پیش از این در گزارشی به این موضوع پرداخته و نشان داده ترورها از چه تاریخی در ایران افزایش یافته و در چه دوره‌ای به اوج خود رسیده است. طبیعتا اگر بخواهیم کارنامه حجت الاسلام طائب را بررسی کنیم، او نمره قابل قبولی نخواهد گرفت، چراکه میزان خرابکاری‌ها و ترور شخصیت‌های کلیدی همچون محسن فخری‌زاده، مسعود علیمحمدی، مجید شهریاری و مطصفی احمدی‌روشن و ... در حدی بوده که جای دفاع ندارد.

چندی پیش نفتالی بنت گفته بود مشخصا برنامه حمله به ایران را ادامه خواهد داد. او با اشاره به فعالیت‌های حزب الله لبنان، جهاد اسلامی، حماس و ... که دور اسرائیل را گرفته‌اند، گفته بود «مرکز همه آنها در ایران است بنابراین ما به سر آن حمله خواهیم کرد.» با چنین وضعیتی طبیعی بود کارنامه حسین طائب آنقدر قوی نیست که بتوان گزینه مناسبی برای شرایط کنونی باشد.

برخی کارشناسان سیاسی معتقد بودند با دیدگاه‌های طائب در این دوران، به جای مقابله به جاسوسان اصلی و چهره‌هایی که در ساختار امنیتی ایران نفوذ کرده بودند، برای فعالان محیط زیستی و مذاکره‌کنندگان و ... پرونده ساخته شده است و این یعنی در راس هرم فرماندهی سازمان اطلاعات سپاه، رویکرد درستی وجود ندارد. شاید همین بازتعریف سیاست‌ها بود که تصمیم گرفته شد طائب برکنار شود.

به جز این موارد در ماموریت‌های خارجی هم خبری از موفقیت‌های خاص نبود؛ مثلا در ماجرای سفر طائب به عراق مشخص نشد چه کمکی به ایران شد. البته رویترز نوشته بود نیرو‌های آمریکایی در عراق و سوریه بعد از سفر هیات ایرانی مورد هدف قرار گرفته‌اند.

دلایل داخلی برکناری حسین طائب

اما در تحلیل دلایل داخلی برکناری طائب، باید ساختار قدرت در ایران را شناخت و نقش طائب را در آن یافت و سپس مهمترین پرونده‌هایی که طائب در آن داشته را تحلیل کرد. سخن گفتن از بسیاری از این اتفاقات به خاطر محدودیت‌های موجود ممکن نیست و تنها به برخی از آن اشاره می‌کنیم.

حسین طائب از قدیمی‌ترین نیروهای سپاه و به اصطلاح از نسل اولی‌های آن به شمار می‌رود. معاونت اطلاعات سپاه، در بدو ورود حجت الاسلام حسین طائب تبدیل به سازمان اطلاعات سپاه شد و قدرتی بیشتر از سایر نهاد‌های امنیتی پیدا کرد.

حضور طائب در گردان حبیب در سال‌های جنگ ایران و عراق و همرزم بودن او با فرزند رهبری باعث شده تا رسانه‌های خارج از کشور، گاه به ارتباط بین این دو بپردازند؛ به خصوص اینکه بعد از عزل طائب، حمید رسایی این دستور را با عزل آقای منتظری از قائم مقامی رهبری مقایسه کرد.

پیش از این، محمد سرافراز رئیس پیشین صداوسیما نیز در کتاب «روایت یک استعفا» ادعا کرده بود که دلیل اصلی عزل او از صداوسیما، برخی اختلافات با سازمان اطلاعات سپاه بود. در این کتاب به فرزند رهبری هم اشاره شده است.

نزدیکان طائب می‌گویند او به زودی در مسئولیتی مهمتر ایفای نقش می‌کند. منتقدان او می‌گویند او به خاطر ناکارآمدی عزل شده است. به نظر می‌رسد تحلیل گروه دوم به واقعیت نزدیکتر باشد. به هر حال او سیزده سال در مهمترین صندلی امنیتی جمهوری اسلامی نشسته بود و یکی از چهره‌های موثر وضعیت فعلی ایران است. در این سالها، طائب هزاران دشمن و فقط یک دوست واقعی داشت که همه کاری برای موفقیت یکدیگر کردند: محمدباقر قالیباف!

حالا مشخص نیست عزل طائب به ضعیف‌تر شدن جایگاه قالیباف در مجلس منتهی می‌شود؟ همچنین مشخص نیست طائب که با وجود مخالفت با دو رئیس جمهور سابق در مسئولیت باقی مانده بود، چرا در زمان ابراهیم رئیسی از مسئولیت عزل شده است؟ آیا رئیسی هم با طائب مخالف بوده است؟ این مخالفت چه سودی برای رئیسی داشته است؟

چندی پیش بعد از افشای فایل صوتی مهدی طائب (برادر حسین طائب) او ناچار شد از میثم نیلی (برادر داماد ابراهیم رئیسی) عذرخواهی کند. میثم نیلی گفته بود طائب را بخشیده است، اما حالا برادران طائب، باید قبول کنند که جایگاه برادران نیلی را بسیار ضعیف در نظر گرفته بودند؟ آیا پروژه مشایی‌سازی از مقداد نیلی شکست خورده و تبعات آن به سمت طائب بازگشته است؟ همه این گمانه‌ها در فضای مجازی مطرح شده است. آن هم در فضایی که به شکل عجیبی، هیچکدام از مقامات رسمی از جمله ۲۹۰ نماینده مجلس، درباره عزل آقای طائب مطلبی ننوشتند.

سال‌های حضور طائب در اطلاعات سپاه، با فراز و فرود‌های زیادی همراه بود. در ادامه گزارش به بعضی از فراز و فرود‌ها می‌پردازیم: یکی از مهمترین چالش‌های طائب، اختلاف نظر سازمان اطلاعات سپاه با وزارت اطلاعات دوره حسن روحانی بود که بار‌ها و بارها این دو نهاد را ناچار به موضع‌گیری علیه یکدیگر کرد. این اختلاف نظر در موضوعات مختلفی وجود داشت؛ بازداشت ادمین‌های کانال‌های تلگرامی اصلاح‌طلب یکی از این موارد بود که در اسفند ۹۵ انجام شد و آن زمان حتی خبر رسید که اطلاعات سپاه، ادمین کانال وزیر اطلاعات را هم بازداشت کرده بود.

سال ۹۶ در جریان رای اعتماد به سیدمحمود علوی، علی مطهری گفته بود «وقتی از وزیر اطلاعات درباره بازداشت مدیران کانال‌های تلگرامی در آستانه سال ۹۶ سوال کردیم ایشان گفت این کار توسط نهاد دیگری انجام شده و خود من هم معترض هستم. همین‌طور زمانی که از بازداشت برخی دانشجویان و خبرنگاران یا افرادی که به اتهام جاسوسی بازداشت شده‌اند سؤال می‌کنیم وزیر جوابی ندارد و می‌گوید از حیطه اختیار من خارج است»

مطهری در یک مقطع نیز با انتقاد از طائب خطاب به روحانی گفته بود «دوگانگی در حوزه اطلاعات کشور خطری است که کیان جمهوری اسلامی را تهدید می‌کند. اینکه در مسئله بازداشتی‌های محیط زیست، وزارت اطلاعات جاسوس بودن آن‌ها را تأیید نمی‌کند و در موارد دیگر نیز وحدت نظر و وحدت رویه وجود ندارد، به صلاح کشور نیست. پیشنهاد می‌کنم جناب آقای حسین طائب به عنوان وزیر اطلاعات معرفی و انتخاب شوند یا وظایف اطلاعات سپاه مانند گذشته منحصر در امور داخلی سپاه و گروه‌های مخالف مسلح شود.»

در دو پرونده دیگر نیز به شدت میان وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه، مناقشه وجود داشت. پرونده فعالان محیط زیستی که سرانجام با صدور احکام سنگین حبس به آنان خاتمه یافت (گرچه بعضی از آنان همچنان در زندان هستند) و پرونده بعضی اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای که وزارت اطلاعات معتقد بود آن‌ها جاسوس نیستند، اما اطلاعات سپاه این اعتقاد را نداشت و حتی در ساخت مجموعه تلویزیونی گاندو علیه این افراد نقش مستقیم داشت.

پرونده عیسی شریفی و محمود سیف

یکی دیگر از تصمیمات عجیب طائب در اطلاعات سپاه مربوط به بازداشت چند نفر از چهره‌های اقتصادی در تابستان ۹۶ به اتهام فساد اقتصادی است. در آن زمان بعضی چهره‌های اقتصادی مثل محمود سیف و عیسی شریفی که با سپاه ارتباط داشتند، بازداشت شدند.

صادق لاریجانی بعد از عزل از ریاست قوه قضائیه و در مرداد ۹۸ در نامه‌ای به آیت الله یزدی رئیس پیشین قوه قضائیه نوشته بود «بنده سینه‌ام خزانه الاسرار اتهامات مجموعه‌ای از معاونان، قائم مقامان و آقازاده‌های مسئولان و شخصیت‌هاست و ظاهراً امروز هم هزینه ایستادگی در رسیدگی به آن‌ها را می‌پردازم. آیا کسانی که ماه‌ها برای دستگیری فردی فضاسازی کرده‌اند، آیا همین کار را برای آقای شریفی قائم مقام شهردار اسبق تهران و آقای سیف معاون اقتصادی اطلاعات سپاه و... کرده‌اند و فساد آن‌ها را به آقای قالیباف و آقای طائب و دیگران سرایت داده‌اند؟»

ابعاد و جزئیات آن پرونده هرگز روشن نشده است، اما بار‌ها و بارها، ابعادی از آن افشا شده که بزرگی آن را نشان می‌دهد. آخرین نمونه آن چند ماه قبل و مرتبط با پرونده فایل صوتی سپاه بود. طائب در این سال‌ها هرگز در مصاحبه‌ای چالشی با خبرنگاری شرکت نکرده است و در این مورد نیز، ابهامات زیادی برای افکار عمومی وجود دارد.

پرونده روح الله زم و کانال‌های تلگرامی

پرونده روح الله زم و کانال آمدنیوز نیز یکی دیگر از مهمترین پرونده‌هایی بود که سرانجام با بازداشت توسط اطلاعات سپاه و اعدام او مختومه شد. برخی معتقدند که روح الله زم بعضی اخباری که در آمدنیوز منتشر می‌کرد را از منابع داخلی دریافت می‌کرد. این گمانه زمانی قوی‌تر می‌شود که بعد از بازداشت اخیر ادمین‌های کانال‌های تلگرامی امنیتی، رسانه‌های نزدیک به سپاه به آن‌ها لقب آمدنیوز داخلی داده بودند. همچنین در کلیپی که خبرگزاری فارس از موفقیت‌ها و دستاورد‌های طائب منتشر کرده، افشای حقوق‌های نجومی از جمله موفقیت‌های این سازمان بوده که البته افشاگری اولیه آن در کانال آمدنیوز رخ داده بود.

در پرونده آمدنیوز یک نام هم بار‌ها شنیده شد: «علی غزالی» که روزنامه‌نگار و مدیر مسئول سابق سایت بازتاب امروز بود و گفته می‌شود داماد سابق سردار حسین نجات (قائم مقام حسین طائب) است. از جمله مطالبی که غزالی افشاگری کرد، اتهاماتی علیه اتهاماتی علیه بابک زنجانی و سیدحسن میرکاظمی بود که باز هم خبرگزاری فارس، پیگیری آن‌ها را به حسین طائب نسبت داده است. او به اتهام همکاری با آمدنیوز محاکمه و بازداشت شد.

ماجرا‌های طائب و کانال‌های تلگرامی، به همین جا ختم نمی‌شود. محمدحسین رستمی مدیر سابق سایت اصولگرای عماریون که او نیز به زندان افتاده، ادعا‌های زیادی درباره ارتباطات طائب و تلاش او برای پرونده‌سازی علیه بعضی فرماندهان سپاه مطرح کرده است.

اختلاف طائب با احمدی نژاد

احمدی نژاد چندی پیش درباره طائب گفته بود «حسین طائب از وزارت اطلاعات بیرون انداخته شد، برای اینکه دو به‌هم‌زنی می‌کرد. بعد بردندش جای دیگری به او اختیارات تام دادند بدون قانون.» این جملات در حالی گفته می‌شد که طائب در انتخابات ۸۸، از هیچ تلاشی برای ریاست جمهوری احمدی نژاد فروگذار نکرد. مهدی کروبی در انتخابات ۸۸ از نقش طائب سخن گفته بود؛ مثلا آنجا که در ماجرای ترانه موسوی می‌گفت طائب می‌خواهد نمایشی ساختگی درست کند.

طائب اما از ابتدا از احمدی‌نژاد حمایت نمی‌کرد. او سال ۸۴ حامی محمدباقر قالیباف بود. اسفندیار رحیم‌مشایی گفته طائب در سال ۱۳۸۴ تلاش کرد وزیر اطلاعات شود، اما احمدی‌نژاد با انتصاب او مخالفت کرد. حامیان احمدی نژاد مثل مشایی و بقایی با پیگیری‌های سازمان اطلاعات سپاه بازدشت شدند.

جهان‌نیوز بعد از عزل طائب مدعی شد که حسین فریدون و مهدی جهانگیری نیز به خاطر تلاش‌های اطلاعات سپاه بازداشت و محاکمه شده‌اند. مهدی طائب برادر حسین طائب درباره مشایی گفته بود «برای چه (نهاد‌های اطلاعاتی) باید آقای مشایی را کتک بزنند؟ این را بدانید کسی که خودش حرفه‌ای اطلاعات است حتی اگر سیستم کتک هم مباح شود، هرگز با کتک اطلاعات نمی‌دهد، تنها راهی که مشایی حرف بزند این است که خودش دهن باز کند.»

او گفته بود «آقای مشایی نه کتک می‌خورد و نه غذایش کم شده است. او آزاد آزاد است. دلیل بازداشتش هم این است که کار‌های توطئه‌آمیزی در بیرون انجام می‌داده است. آقای مشایی نیروی بسیار پیچیده‌ای است و اینکه جاسوس است یا نه، خودش باید بگوید.»

درباره حجت الاسلام حسین شاید بتوان صدها جلد کتاب نوشت؛ تمام این اتفاقات هر کدام قابلیت آن را دارد که به یک کتاب تبدیل شود؛ کتابی که البته بسیاری از سوالات در آن بی‌پاسخ خواهد ماند؛ چه آنکه پاسخ همه آنها در دست خود طائب است و کسی جز او نمی‌داند او دقیقا در پیچیده‌ترین نهاد امنیتی - اطلاعاتی تاریخ ایران چه کرده است؛ در همه جای دنیا رسم است که اطلاعات سی سال قبل که دیگر سوخته را افشا می‌کنند؛ برای طائب البته خیلی مانده تا بخواهد آنچه از سال ۸۸ به بعد به دست او در ایران گذشته را روایت کند.