حاشیه‌های سفر «عالیجنابان» روس به ایران

روزنو :حاشیه و نکته‌های عجیب در دیدارهای مقام‌های ایرانی و روس تقریبا در حال تبدیل شدن به یک روال عادی است. حواشی خارج از عرف دیپلماتیکی که گلایه منتقدان دولت را از نوع رفتار قیم‌مابانه طرف روس به دنبال دارد. البته واکنش حامیان دولت هم دیگر برای همه مشخص و واضح است: غربگرا خواندن منتقدان و اتهام حاشیه ساختن برای دولت انقلابی.

شاید فقط حواس علاقمندان نکته‌سنج تاریخ، به همزمانی سفر لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به ایران و سالگرد به توپ بستن مجلس توسط لیاخوف روس بودد و واقع‌گرایی در دیپلماسی چندان جایی برای این مشابهت‌های تاریخی نمی‌گذارد اما همین سفر کوتاه مقامات روس به تهران باز هم حاشیه‌‌ساز شد.

ماسک رئیسی نشانه عزت و اقتدار بود

چندین سایت نزدیک به اصولگرایان از رعایت نکردن پروتکل‌‌های بهداشتی توسط سرگئی لاوروف در دیدار با ابراهیم رئیسی گله کردند. عصر ایران نوشت: «در دیدار سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با سید ابراهیم رئیسی در حالی که رئیسی برای رعایت پروتکل بهداشتی ماسک زده بود اما وزیر خارجه روسیه بدون ماسک در جلسه حضور داشت.این در حالی است که پروتکل‌‌های سختگیرانه روس‌‌‌ها باعث شده بود که رئیس مجلس ایران در سفر به روسیه با پوتین دیدار نکند یا وزیر خارجه سابق ایران در سفر به روسیه تلفنی با ولادیمیر پوتین رایزنی کند.»

انتقادها از این رفتار و مقایسه آن با نوع رفتار روس‌ها با مقامات کشورمان در حال گسترش بود که عبدالله گنجی، مدیرمسئول روزنامه همشهری و از فعالان اصولگرا در توئیتی ماسک زدن ابراهیم رئیسی را نشانه عزت دانست و نوشت: «‌بر خلاف دیدارهای اخیر رئیسی، از جمله دیدار با امام علی رحمان و قاسم توقایف روسای جمهور قزاقستان و تاجیکستان که بدون پروتکل‌‌های کرونایی برگزار شد، با لاوروف معنا دار و با ماسک و بدون مصافحه دیدار کرد. در عین دوستی و منافع مشترک با روسیه، از نمایش عزت و اقتدار ایران نیز غافل نشد.»

این توئیت یار رسانه‌ای دولت سرآغاز جدل‌های مختلف شد. رحمت‌الله بیگدلی، عضو شورای مرکزی حزب جمهوریت و از فعالان اصلاح طلب در پاسخ نوشت: «‎پس پذیرفتید که پوتین رئیسی را تحقیر کرد و الآن می‌خواهید بگویید با وزیر خارجه آنان مقابله به مثل کرده‌اند. اگر جرات دارند این کار را با پوتین بکنند! اگر اقتداری در کار بود لاوروف‌ را وادار به زدن ماسک می‌کردند، اما این‌جا رئیسی مرتکب اعمال شاقه شده تا لاوروف دچار مشکل نشود! »

«دنیای وارانه» هم دیگر واکنشی بود که به ماسک عزتمندانه این فعال اصولگرا داده شد و کاربران زیادی به او یادآوری کردند که وزارت خارجه باید از آقای لاوروف می‌خواسته در دیدار با رئیس‌جمهور از ماسک استفاده کند نه برعکس.

مقامات سیاسی کشورمان باید در رعایت پروتکل‌های دیپلماتیک هوشمندانه‌تر رفتار کنند. انتظار اینکه ایران و روسیه در ملاقات‌‌‌ها و دیدارها به ارزش‌های یکدیگر احترام بگذارند خواسته زیادی نیست و وزارت امور خارجه می‌تواند با کمی اعتماد به نفس و تذکرهای لازم، مقامات روس را مجاب به رعایت این فضا بکنند

پوشش جنجالی خانم سخنگو

وضعیت پوشش ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه، در ساختمان وزارت خارجه ایران هم از دیگر موضوعاتی بود سوژه کاربران فضای مجازی شد. مانتوی باز و دامن کوتاه و کفشه پاشنه بلند این مقام وزارت خارجه روسیه در زیر عکس سردار سلیمانی اعتراضات فراوانی را به دنبال داشت.

عده ای از منتقدان به مقایسه نوع پوشش سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در سفر به عربستان و ایران پرداختند و نوشتند که چه پروتکلی باعث شده این مقام روس در سفر به ریاض عرف پوشش این کشور را رعایت کند و در ایران رعایت نکند.

مساله حجاب و نوع پوشش البته همیشه در ایران حساسیت برانگیز بوده و بسیاری به این موضوع واکنش نشان دادند که اگر دختران و زنان ایرانی همین تیپ را نه در یک مکان رسمی و دیپلماتیک بلکه در یک موقعیت معمولی داشته باشند با انواع مقاومت‌ها و مواخذه‌ها مواجه می‌شوند.

صباآذرپیک فعال رسانه‌ای در توئیتی نوشت: «این که از سلفی با موگرینی هم بدتر است! نهاد، گشت ارشاد ندارد؟ یا اینکه اینجا خونه‌شون‌ هست و راحتند؟»

در حالیکه فضای منفی در باره پوشش خانم دیپلمات در حال افزایش بود، مجددا مدافعان رسانه‌ای و سایبری دولت انقلابی وارد میدان شدند. علی اکبر رائفی پور با گذاشتن عکس دیدار حسن روحانی، رئیس جمهور سابق با ترزا می و پوشیده نبودن پای وی نوشت: «دولت روحانی یا دولت رئیسی ندارد،باید پروتکل‌‌های ما به رسمیت شناخته شده و اجرا شوند.منتها اینکه اصللاح طلبان گشت ارشاد براه انداخته اند ، دردشان چیز دیگری است.»

البته پاسخ‌‌‌ها به رائفی‌پور هم از جنس تحریف ممنوع بود. کاربران به او و دیگر اصولگرایان که با عکس حسن روحانی سعی داشتند این اتفاق را مسبوق به سابقه نشان دهند یادآوری کردند که دیدار رئیس جمهور سابق ایران و نخست وزیر سابق انگلستان در حاشیه اجلاس سازمان ملل در نیویورک برگزار شده و نه در وزارت امورخارجه ایران و زیر عکس سردار سلیمانی.

به هرحال نوع رفتار روس‌‌‌ها و رعایت نکردن پروتکل‌‌های حجاب در ایران بار دیگر ذهن‌ها را به سمت مصاحبه سفیر روسیه در تهران با روزنامه ایزوستیا چاپ مسکو انداخت که گفته بود «من بار‌ها و با صراحت به ایرانی‌ها گفته‌ام که دو مساله عمده مانع ورود شهروندان روس و نه تنها گردشگران به ایران می‌شود. یکی مساله دستورالعمل پوشش زنان است که امروزه حجاب حتی در گرما در همه جای این کشور، اجباری است و دیگری اینکه مشروبات الکلی ممنوع است.»

ماسک نزدن سرگئی لاوروف در دیدار با ابراهیم رئیسی، نوع پوشش سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه، عالیجناب خطاب کردن پوتین توسط امیرعبداللهیان بار دیگر دیدارهای رسمی مقامات ایرانی و روسی را با حاشیه‌هایی همراه کرد که محل نزاع در میان جریان‌های سیاسی داخلی نیز شد

عالیجناب پوتین

یکی دیگر از حواشی این دیدار دیپلماتیک در نشست خبری مشترک امیرعبداللهیان با همتای روسی خود در تهران ایجاد شد. آنجا که وزیر امور خارجه ایران در بخشی از سخنانش درباره سفر ابراهیم رئیسی به روسیه و دیدار با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه را «عالیجناب پوتین» خواند.

با این حال بسیاری از کارشناسان و حقوقدانان استفاده از این لفظ را اشتباه ندانستند. هرچند تا پیش از این مرسوم نبوده و کمتر توسط مقامات ایرانی استفاده شده است.پرهام فرهنگ وصال،حقوقدان در توییتی نوشت: در ادبیات دیپلماتیک، برای اشاره به سفیر یا مقام بالاتر، عناوین مشخصی وجود دارد. در انگلیسی: (Her/His Excellency) ، در فرانسوی: (Son Excellence) در عربی: (صاحب السعاده) و در فارسی: (عالیجناب).

با این حال بسیاری دیگر بر این باور بودند که این لفظ هرچند در عرف دیپلماتیک اشتباه نیست اما تا امروز از سوی مقامات ایرانی مسبوق به سابقه نبوده و استفاده از این لفظ را برای ارادت بیشتر ایران به روسیه در دوره جدید دیپلماسی دولت باید قلمداد کرد.

اوکراین و برجام، مواضع معلوم روس‌ها

اینکه لاوروف از فهم درست ایران از جنگ اوکراین تشکر کرده و یا وزیر امور خارجه به صراحت گفته «روسیه درباره برجام درخواست کرده بود که به گونه‌ای عمل بشود که نفع خودش را ببرد و غربی‌‌‌ها هم گفتند که روس‌‌‌ها انگیزه‌ای برای احیای برجام و همراهی با توافق ندارند»، دیگر حاشیه نیست. این‌ها عین متن تعاملات دیپلماتیک ایران و روسیه است و به نظر می‌رسد در بر پاشنه خواسته‌‌های روسیه خواهد چرخید.

واقعیت این است که افکار عمومی ایران به دلیل همین سیاست‌هاست که نسبت به عملکرد روسیه بیش از حد حساس شده و شایسته است مقامات سیاسی کشورمان برای کنترل این فضا در رعایت پروتکل‌های دیپلماتیک هوشمندانه‌تر رفتار کنند.

انتظار اینکه ایران و روسیه در ملاقات‌‌‌ها و دیدارها به ارزش‌های یکدیگر احترام بگذارند خواسته زیادی نیست و وزارت امور خارجه می‌تواند با کمی اعتماد به نفس و تذکرهای لازم، مقامات روس را مجاب به رعایت این فضا بکنند.