کارنامه 300روزه دولت سیزدهم

روزنو :برخی دولت سیزدهم را «دولت وعده‌های صادق» می‌نامند و نمره‌ آن را تا مرز قبولی بالا می‌برند و برخی دیگر با ادبیاتی متفاوت بر پیشانی این دولت و کابینه آن برچسب بی تخصصی می‌زنند و از برخی اعضای کابینه‌ آن می‌خواهند که استعفا بدهند. بااین‌حال به‌دوراز دعواهای سیاسی و جناحی، چیزی که در این روزها از همه مهم‌تر است عمل به تعهدات کلان اقتصادی و توجه به معیشت مردم و عدالت اجتماعی است. گزارش پیش رو به عملکرد 300 روز نخست دولت رئیسی می‌پردازد.

درحالی‌که 300 روز از ریاست جمهوری رئیسی می‌گذرد، هنوز برخی منتقدان بر این باورند که دولت سیزدهم نتوانسته انتظار عمومی را در خصوص تحقق وعده‌های انتخاباتی‌اش برآورده کند. از طرفی حامیان دولت رئیسی با نگاهی خوش‌بینانه به مسیر اجرایی دولت، کابینه فعلی را جراح سرطان بدخیم دولت‌های قبلی می‌دانند. باید پذیرفت امروز با گذشت 300 روز از عمر دولت سیزدهم، نگاه جناحی پاسخگوی وضعیت معیشتی مردم نیست. گروهی دلسوز انقلاب و مردم هستند که بجای تخریب دولت و یا چاپلوسی از او، مطالبه گر در جهت کسب رفاه و عدالت برای مردم باشند.

بی‌اعتمادی به دولت

سه‌گانه‌ صدروزه از عمر این دولت می‌گذرد و اگر نخواهیم خودمان را گمراه کنیم، اعتماد عمومی نسبت به وعده‌های دولت در لبه پرتگاه قرار دارد. هر دولتی می‌تواند در روزها و ماه‌های اولیه‌ اجرایی خود، برخی نابسامانی‌ها را میراث دولت قبلی بداند و افکار عمومی هم همراه و همپای آنان پذیرای این تغییر و تحول و فرصت دهی هستند و تیم اجرایی جدید را با اختصاص زمان مناسب راهی این جراحی اقتصادی می‌کنند؛ اما زمانی که تصمیم‌گیری هیجانی به نارضایتی عمومی تبدیل می‌شود، مشاوره‌ سالم، غیر جناحی و عامیانه یک چیز را به مدیران عالی گوش زد می‌کند؛ «کلاهتان را بالاتر بگذارید تا تسکین‌دهنده درد مردم باشید.» با تمامی این تفاسیر، گذشت 300 روز از دولت سیزدهم، فرصت مناسبی است تا با مرور برنامه‌های دولت و ارزیابی آن، ضمن ارائه یک گزارش عنوانی، به نقد منصفانه و مطالبه گری بپردازیم.

سفرهای رئیسی

رئیس‌جمهور و وزرا با حضور در شهرهای مختلف در قالب سفرهای استانی، از نزدیک پیگیر حل مشکلات و معضلات منطقه‌ای و استانی شده‌اند. این مسئله تا حدودی باعث شده دولت سیزدهم در عمل به یکی از وعده‌های خود یعنی مردمی بودن پایبند باشد و توانایی شناخت و حل مسئله را در همان استان به کار گیرد؛ اما بدیهی است نتیجه‌ سفرها و دیدارهای رودرروی مسئولان با مردم به‌مراتب از تعداد و چگونگی این سفرها مهم‌تر است.

بهداشت

امروز با گذشت بیش از دو سال از ایام کرونا، دولت سیزدهم مفتخر بود تا روز بدون مرگ کرونا را در سراسر کشور اعلام کند. این دستاورد که یکی از مهم‌ترین اقدامات جهادی مدافعان سلامت و تدبیر دولت‌مردان (قبلی و کنونی) بوده است، نقطه روشنی در کارنامه سلامت کشور است. از طرفی اما حذف ارز ترجیحی در بازار دارو و تجهیزات پزشکی، شک بزرگی به‌جای آورده و این مهم در همین مقطع مهار نخواهد شد. لذا یکی از دغدغه‌های سلامت و بهداشت کشور، افزایش هزینه‌های درمان در بین اقشار کم‌درآمد و درآمد متوسط خواهد بود.

اقتصاد

جراحی اقتصادی که این روزها به آوازه‌ای میان دولت‌مردان تبدیل‌شده، یکی از تصمیمات بلندمدتی است که می‌بایست توسط نمایندگان مجلس و کارشناسان این حوزه موردبحث و بررسی قرار گیرد؛ اما وقتی نگرانی‌ بیشتر می‌شود که تیغ جراحی اقتصادی دست نابلدانی بیفتد که به‌جای جراحی دانش‌محور، تیغ جراحی را بر پیکر اقتصاد بی‌جان فروکنند.

از طرفی اصلاح‌کنندگان نظام یارانه‌ها که با حذف ارز ترجیحی کلید خورده است مدعی‌اند که اثر تورمی آن بر جامعه کمتر از 10 درصد است. پرسش اصلی اینجاست که آیا افزایش قیمت فقط به 4 کالای اساسی رسیده و یا تبعات این تصمیم‌گیری هیجانی به گرانی صدها و یا هزاران قلم کالا منجر شده است؟ با این شرایط زمانی از لزوم جراحی دانش‌محور و عدم اعمال جراحی اقتصادی صحبت می‌کنیم که متأسفانه بارها مردم در همین روزها از مدیران ارشد شنیده‌اند که فردا باید قیمت‌ها کاهش یابد و یا هیچ کالای دیگری «حق و اجازه گران شدن ندارند».

مقدمات جراحی

جراحی مطمئن مقدمات و مؤخراتی دارد؛ اگر بیمار قبل از جراحی مشاوره‌های مربوطه را طی نکند و تحت مراقبت‌های ویژه قرار نگیرد، حق دارد وقتی درد می‌کشد فریاد زند. در دو گزارش قبلی که مربوط به عملکرد 100 روز اول و دوم دولت سیزدهم بود، اشاره شد که یکی از نگرانی‌ها تعدد پست در تیم اقتصادی است. پرسش این است که این افراد به چه نحوی قرار است ضمن اینکه جایگاه و وظایفشان تداخلی در امورات یکدیگر نداشته باشد، هماهنگی موزونی هم بین این ارکان اقتصادی دولت در جهت رفع مشکلات شکل بگیرد؟ در پیوند موضوع کمیسیون اقتصادی دولت، در حالی اقتصاد مدیریت می‌شود که قیمت دلار در جریان معاملات هفته گذشته به بالاترین سطح خود در 19 ماه گذشته رسیده است و از طرفی برخی کارشناسان بر این باورند که یکی از دلایل این افزایش قیمت کاهش فروش نفت به دلیل موفقیت (روسیه) در جذب مشتریان نفت ایران و اعطای تخفیف بیشتر است؛ اما در روزهای قبل‌تری که دلار ثابت مانده بود، در بازار خودرو نوسان‌های قیمتی مشاهده می‌شد و به‌نوعی مجریان امر در حوزه خودرو، در تثبیت قیمت‌ها ناتوان مانده بودند. هرچند مشکل مربوط به امروز و دیروز نیست؛ اما باید دولت بجای اینکه تأثیرات تورمی آزادسازی قیمت کالاهای اساسی را اندک و محدود عنوان کند، نسبت بحران را با دانش‌محور مدیریت و جراحی کند.

کشاورزی

افزایش رسمی و چند برابری قیمت آرد و فرآورده‌های مرتبط با آن در هفته‌های گذشته، به گردن قاچاق آرد و گندم انداخته شد. متأسفانه این رویه در بین برخی مسئولان شایع شده است که پس از گران کردن یک کالا، دلیل آن را جلوگیری از قاچاق عنوان می‌کنند. این بار این اظهارنظر توسط وزیر جهاد کشاورزی صورت گرفت. در مقابل، نمایندگان مجلس این توضیحات را اشتباه فاحش خواندند. بااین‌حال طبق اعلامیه وزارت جهاد کشاورزی؛ یکی از اقدامات مثبت این وزارت در این مدت، راه‌اندازی قرارگاه امنیت غذایی به‌منظور پایش امنیت غذایی، رصد کالاهای اساسی و بازار برای تأمین اقلام موردنیاز و اقدامات پیش تدبیری و مقتضی در جهاد کشاورزی است.

رسانه و فضای مجازی

بحث اصلی و داغ درزمینه‌ی ارتباطات در دولت سیزدهم، اختلال و کندی اینترنت و همچنین افزایش هزینه‌ بسته‌های اینترنتی است. وزیر ارتباطات در حالی از پیشرفت در سرعت اینترنت در این مدت صحبت کرده است که به گفته وی ما در رتبه‌بندی جهانی در اینترنت موبایل 6 پله ارتقا پیدا کردیم! در حوزه رسانه باید گفت که ‌ترمیم اعتماد عمومی مستلزم یک برنامه‌ریزی با حضور کارشناسان این حوزه و در یک‌زمان مناسب است. اینکه جراحی اقتصادی در قالب یک گزارش در رسانه ملی به مردم تلقین شود، گزارشی غیر کارشناسی است و نمک بر زخم مردم پاشیدن است. هدف اصلی رسانه آگاه‌سازی و هدایت مناسب افکار عمومی است. ارائه گزارش غیرواقع توسط برخی خبرنگاران در صداوسیما، به‌جای ترمیم اعتماد عمومی، اعتماد مخاطبان را به این رسانه ملی سلب خواهد کرد.

مسکن، کار و کارگر

یکی از عملکردهای مثبت دولت در این حوزه افزایش 57 درصدی حداقل دستمزد حقوق کارگری است. دولت موظف به تأمین رفاه و امنیت شغلی کارگران است. دولت در حوزه مسکن و کارگر گفته بود که به‌طور متوسط سالیانه یک‌میلیون مسکن خواهد ساخت و یا با یک‌میلیون تومان می‌شود کارآفرینی کرد؛ اما اثر اجرایی شدن این طرح‌ها در بین جامعه دیده نمی‌شود. درحالی‌که بانک مرکزی از رشد 16 درصدی قیمت مسکن در سال 1400 خبر می‌دهد، مرکز آمار، تورم مسکن در سال گذشته را 33 درصد و کارشناسان اقتصادی تا 40 درصد برآورد می‌کنند. ازاین‌رو کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با عنایت به افزایش قیمت جهانی دلار، طلا، کالاهای جهانی و نیز رشد تورم در برخی کشورهای اروپایی، رشد قیمت مسکن در سال جاری ادامه خواهد داشت و این موضوع می‌تواند یک هشدار به مسئولان باشد. پرسش در حوزه طرح نهضت ملی مسکن این است که آیا دولت می‌تواند سالانه یک‌میلیون مسکن بسازد یا خیر؟

دیپلماسی

دیپلماسی در دولت سیزدهم، آمدورفت‌های دیپلماتیک در ماه‌ها و هفته‌های گذشته نشان از سرزندگی دستگاه‌های دیپلماسی در روابط با همسایگان استراتژیک و توسعه روابط خارجی با سایر کشورهای منطقه و فرا منطقه است. سفر یک‌روزه رئیس‌جمهور به عمان و امضای 12 سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، حمل‌ونقل، همکاری‌های دیپلماتیک، اقتصادی و گردشگری، یکی از اقدامات تازه دولت در حوزه دیپلماسی است. از طرفی سفر رئیس‌جمهور تاجیکستان به ایران پس از 9 سال و امضای 17 سند همکاری میان دو کشور، حاکی از نگاه تازه دستگاه دیپلماسی دولت در همکارهای بین‌المللی است. مذاکرات احیای برجام مهم‌ترین مسئله دولت سیزدهم است که رئیس‌جمهور از همان ابتدا اعلام کرده بود اقتصاد را به مذاکرات گره نخواهیم زد؛ اما یکی از نکاتی که در جریان احیای برجام قابل‌مشاهده بود، نفوذ عامل خارجی در مذاکرات برجام بود که کماکان به چشم می‌خورد. به‌گونه‌ای که به گفته کارشناسان، چین و روسیه در برجام ساز خود را می‌زدند و منافع خود را دنبال می‌کنند. باوجود جنگ در اوکراین و عدم لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا به نظر می‌رسد مسیر دستگاه دیپلماسی دولت رئیسی در احیای برجام با توجه به خواسته مجلس انقلابی مبنی بر رعایت خطوط قرمز، به‌مراتب سخت‌تر از دوران روحانی شده است.