ایران و آمریکا فرصت های رسیدن به توافق را از بین برده اند

روز نو :هم‌زمانی سفر "انریکه مورا" و "امیر قطر" به تهران معنادار بود و نشان می‌داد مذاکرات هسته‌ای در نقطه‌ای قرار گرفته که با میانجی‌گری برخی کشورها ممکن است گره آن باز شود و مذاکرات به نتیجه برسد. اما جلسه رابرت مالی با اعضای کنگره آمریکا نشان داد که تیم مذاکره کننده بایدن تحت فشار جمهوری خواهان قرار دارد. همچنین وزیر امور خارجه در گفتگو با فرید زکریا در واکنش به این فشار ها گفت: من نیز مانند رابرت مالی تحت فشار پارلمان کشورم هستم. در این ارتباط ستاره صبح گفتگویی با حشمت الله فلاحت پیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

به نظر شما آیا میانجیگری قطر و عمان در احیای روند مذاکرات برجام تاثیرگذار است یا خیر؟

مثلث شکل گرفته میان قطر، ایران و عمان در سطح سران نشان می‌دهد که حل و فصل اختلافات موجود بر سر پرونده هسته‌ای و برجام به سطح کلان رسیده و نیازمند تصمیم در این سطح است.
قطر و عمان به طور سنتی در مسائل و مشکلات ایجاد شده در دوره‌ای مختلف میان ایران و آمریکا میانجی‌گری داشته‌اند. اقدامات این دو کشور مسبوق به سابقه است، در این رابطه عمان بیشتر از قطر فعال بوده است. در موارد خاص قطر و عمان سعی کردند مانع تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا شوند که در برخی موارد هم موفق بودند.

واقعیت این است که ایران و آمریکا فرصت‌های رسیدن به توافق را در گذشته از بین بردند. اینکه دو بازیگر خارج از برجام وارد میانجی‌گری می‌شوند نشان می‌دهد تا چه اندازه فضای مذاکرات وین برای ادامه مباحث مطلوب نیست.

ورود کشورها برای میانجی گری چه تبعاتی می‌تواند برای برجام داشته باشد؟

نکته اول اینکه دیگر بازیگران به جای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و رفع اختلافات، منافع برجامی برای خود تعریف کردند. اروپایی‌ها به سمت تشدید اختلافات رفتند. روسیه هم کشوری بود که برجام را با شروع بحران اوکراین به عنوان خاکریز می‌دید و آن را تحت الشعاع قرار داد.
دو طرف اصلی توافق یعنی ایران و آمریکا هزینه می‌دهند؛ ایران هزینه تحریم‌ها و آمریکا هزینه ناکارآمدی دیپلماسی خود در بحث هسته‌ای را می‌دهند.

مساله دیگر این است که برجام دو طرف دارد. اکنون مشخص شده اختلاف اصلی بین ایران و آمریکاست. مذاکرات وین در خلاء مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا قرار دارد و بیش از فضای مذاکرات وین در هتل کوبورگ به اراده‌هایی با اختیارات بیشتر نیاز دارد. به عبارتی معتقدم وزن و زور میانجی‌گران منطقه‌ای اکنون بیشتر از طرف‌های مذاکره‌کننده و باقی مانده در برجام است و از این رو به این روند امیدوارم و آن را مثبت و رو به جلو می دانم.

دیگر طرف‌های برجام بیش از توافق هسته‌ای به دنبال منافع خود از قبل برجام هستند. اینرویکرد موجب شده تا ایران و آمریکا روز به روز از توافق دورتر شوند.

مطالبه ایران از طرف غربی چیست؟

ایران دغدغه تضمین کاهش تحریم‌ها از سوی آمریکا را دارد و در روند میانجی‌گری هم همین مساله مورد توجه است، به نحوی در سطح کلان از آمریکا تضمین گرفته شود و از سوی دیگر دغدغه آمریکا درباره نقش منطقه‌ای ایران است.

اینکه قطر و عمان در این رابطه میانجی هستند برای ایران مثبت است چون این دو کشور به‌نوعی منصفانه روایتگر نقش ایران در منطقه هستند، برخلاف اسراییل و عربستان که سعی بر مخدوش کردن نقش ایران دارند. البته باید گفت که بار تضمین‌هایی که موردبحث از سوی دو طرف است طبعاً سیاسی است چراکه این موارد امکان اینکه بتوانند در قالب حقوقی و حاکمیتی تعریف شوند ندارد.