جدیدترین تصمیم دلهره‌آور دولت درباره یارانه‌ها

روزنو :همزمان با اوج گیری اعتراضات و انتقادات شهروندان و تحلیلگران اقتصادی به جراحی اقتصادی دولت رئیسی موسوم به طرح حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی، تصمیم جدید دولت برای حذف یارانه گاز در ماه‌های آینده خبرساز شده و موجی از نگرانی‌ها از گرانی حامل‌های انرژی را ایجاد کرده است.

دولت رئیسی قصد دارد پس از حذف یارانه دست‌کم پنج کالای اساسی، تا یکی دو ماه آینده یارانه مشترکان «پرمصرف» گاز خانگی را حذف کند.

جدیدترین تصمیم دلهره‌آور دولت درباره یارانه‌ها

جواد اوجی، وزیر نفت با اعلام این خبر گفت قانون بودجه ۱۴۰۱ به دولت مجوز چنین تصمیمی را داده تا تعرفه‌های مشترکان «پرمصرف» را به گونه‌ای دیگر محاسبه کند.

اوجی گفت از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ تعرفه‌های گاز افزایش نیافته بود، اما از آذر ماه سال گذشته تعرفه مشترکان «پر مصرف» به تدریج افزایش یافت و در سال‌جای هم این افزایش اعمال خواهد شد.

او اضافه کرد دولت با هدف «جلوگیری از تکانه‌های اقتصادی» بخشی از این افزایش قیمت را به سال ۱۴۰۱ منتقل کرد و قرار است در آینده‌ای نزدیک تعرفه‌های جدید ابلاغ شود.

حذف یارانه‌ برخی کالا و خدمات در سال ۱۴۰۱ به موضوعی جنجال‌ برانگیز در ایران تبدیل شده و موج تازه‌ای از اعتراض‌های مردمی را به همراه داشته که به نظر می‌رسد حذف یارانه گاز در ماه‌های آینده بر دامنه این اعتراض بیفزاید.

مقام‌های دولتی ادعا می‌کنند میزان این یارانه‌ها به نسبت سایر کشور‌های جهان زیاد است و منجر به ایجاد فساد، رانت و افزایش مصرف در بسیاری از بخش‌ها شده است.

آنها با چنین استدلالی از سال‌ها پیش به تدریج حذف یارانه‌ها را در دستور کار خود قرار داده‌اند و در سال ۱۴۰۱ هم می‌خواهند بخش قابل توجهی از این یارانه‌ها را حذف کنند.

گرانی ناشی از این تصمیم با اعتراض‌ مردم همراه شده است، دولتی‌ها هم با صدور دستور‌های پی در پی گمان می‌کنند می‌توانند مانع از افزایش سرسام‌آور کالا‌ها شوند.

بخشی از این جراحی مربوط به یارانه انرژی به خصوص بنزین و گاز است که دولتی‌ها می‌گویند قیمت بنزین در سال ۱۴۰۱ افزایش نخواهد داشت و قیمت گاز هم فقط برای مشترکان «پرمصرف» افزایش می‌یابد.

ایرانی‌ها چقدر گاز مصرف می‌کنند؟

آمار‌های رسمی سال ۱۳۹۷ می‌گوید مصرف سالانه گاز طبیعی در ایران بیش از ۱۹۷ میلیارد متر مکعب بود که نیروگاه‌ها ۳۵ درصد، بخش صنعت ۳۱ درصد و بخش خانگی ۲۶ درصد آن را به خود اختصاص داده‌ بودند.

مشترکان خانگی گاز در سال ۱۳۹۷ بیش از ۵۱ میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرده‌اند که نسبت به سال‌ ۱۳۸۷ رشدی معادل ۲.۹ درصد را نشان می‌دهد.

مصرف خانگی گاز در سال ۱۴۰۰ اما رکوردهای تازه‌ای ثبت کرد و به ۱۲۲ میلیارد متر مکعب افزایش یافت که رشدی قابل توجه است.

در ایران ۲۳ میلیون و ۶۰۰ هزار خانوار مشترک گاز هستند که با توجه به گستره آب و هوایی در پنج اقلیم دسته‌بندی شده‌اند.

در تمام اقلیم‌ها، بهای گاز خانگی به ۱۲ پله تقسیم شده که پله یک کمترین و پله ۱۲ بیشترین میزان مصرف گاز را نشان می‌دهد و با افزایش شماره پله، هزینه مصرف گاز نیز به صورت پلکانی افزایش می‌یابد.

در ماه‌های گرم بهای گاز مصرفی مشترکین خانگی در سراسر کشور براساس تعرفه یکسان محاسبه و دریافت می‌شود و دامنه مصرف مربوط به هر پله نیز در کل کشور یکسان است.

در ماه‌های سرد سال هم قیمت گاز در یک پله مشخص براساس نوع اقلیم، با یکدیگر متفاوت است و با افزایش شماره پله به صورت پلکانی افزایش می‌یابد.

گاز خانگی چقدر گران شده است؟

نرخ گاز پیش از آذر ماه سال ۱۴۰۰ در پله اول به ازای هر متر مکعب ۴۱۴ ریال بود و این نرخ در پله ۱۲ به ازای هر مترمکعب مصرف به چهار هزار و ۸۳۰ ریال می‌رسید که بیش از ۱۱ برابر قیمت گاز طبیعی در پله اول بود.

آذر ماه سال ۱۴۰۰ دولت نرخ گاز پله‌های چهار تا ۱۲ را هشت تا ۳۰۰ درصد افزایش داده و به مشترکان خانگی توصیه کرد مصرف خود را کاهش دهند.

از نظر مقام‌های وارت نفت مشترکان پله‌های چهار به بالا در زمره خانوار‌های «پرمصرف» قرار دارند و تعرفه گاز پله‌های ۱۱ و ۱۲ در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۲۲ درصد و ۳۱۳ درصد افزایش یافت و به ترتیب بیش از ۱۴ هزار ریال و ۲۰ هزار ریال برای هر متر معکب شد.

تعرفه پله‌های ۹ و ۱۰ هم در سال ۱۴۰۰بیش از ۱۱۰ درصد و ۱۶۳ درصد افزایش یافت و به ترتیب هفت هزار ریال و ۱۰ هزار ریال شد.

آمار‌های مرکز پژوهش‌های مجلس هم می‌گوید در سال ۱۳۹۷ حدود ۵۱ درصد از مصرف گاز در گروه «کم‌مصرف»، ۳۶ درصد در گروه «مصرف متوسط» و ۱۳ درصد در گروه «پر‌مصرف» قرار داشتند و کل درآمد حاصل از فروش گاز طبیعی به مردم در آن سال بیش از ۷۰ هزار میلیارد ریال بود.

داده‌های رسمی می‌گوید دولت در سال ۱۳۹۷ بیش از ۵۴۰ هزار میلیارد ریال به مشترکان گاز خانگی یارانه پرداخت کرده است.

خبرگزاری ایرنا هم بهمن ماه سال ۱۴۰۰ با انتشار گزارشی اعلام کرد مشترکان خانگی تنها سه درصد قیمت واقعی گاز را پرداخت می‌‌کنند و ایران بالاترین سهم در پرداخت یارانه انرژی در جهان دارد.

این خبرگزاری نوشت مشترکان خانگی، گاز را به قیمت ۱۳۰ تومان در هر متر مکعب می‌خرند در حالی که قیمت گاز در فوب خلیج فارس هر متر مکعب ۴ هزار تومان است.

آن‌طور که وزیر نفت ادعا کرده اجرای بخشی از این افزایش قیمت به سال ۱۴۰۱ انتقال یافته و قرار است شیوه‌نامه اعمال آن به زودی در دولت تصویب و ابلاغ شود.

پیش‌بینی می‌شود اعمال این مرحله از افزایش تعرفه‌ها موج تازه‌ای از گرانی‌ها در ایران به همراه داشته باشد.

وزیر نفت هم اظهار امیدواری کرده است این افزایش قیمت «ابزاری برای کنترل شدت مصرف انرژی و بهینه مصرف کردن گاز برای مشترکان باشد».

گاز چه کسانی غیریارانه‌ای می‌شود؟

طبق اعلام وزیر نفت: از سال ۹۶ تا آذر پارسال هیچگونه افزایش قیمتی در تعرفه گاز اعمال نشده بود که برای مشترکان پرمصرف گاز، افزایش قیمت از آذر پارسال رقم خورد؛ در این مرحله، سه پله اول یعنی ۷۵ درصد از مشترکان که پرمصرف نبودند.

وی تصریح کرد:بیش از ۵۰ درصد مصرف را داشتند، هیچ تغییر قیمتی نداشتند، اما از پله چهارم، هر پله نسبت به پله قبلی ۴۰ درصد افزایش نرخ داشت.بخشی از این افزایش تعرفه‌ها را برای جلوگیری از تکانه‌های اقتصادی، به امسال منتقل کردیم.

طبق قانون بودجه ۱۴۰۱، تعرفه گاز مشترکان پرمصرف باید بدون یارانه باشد و به زودی این موضوع در هیئت دولت مطرح می‌شود تا به عنوان ابزاری برای کنترل شدت انرژی و بهینه مصرف کردن گاز استفاده شود.