آلودگی هوا یا دلایل دیگر؟ / واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی به خبر تعطیلی شهر تهران چه بود؟

روزنو: پس از تصمیم دولت مبنی بر حذف ارز 4200تومانی، تخصیص یارانه و کالابرگ و به دنبال آن افزایش قیمت کالاهای اساسی در طول روزهای گذشته، مردم به گرانی‌ها در برخی از شهرها اعتراض کردند. همزمان با این اعتراضات، اعتصاب رانندگان اتوبس‌های شرکت واحد در شهر تهران، مسئولان پایتخت را غافل‌گیر کرد. این اعتصاب که در روز دوشنبه 26 اردیبهشت‌ها در اعتراض به عدم افزایش 57 درصدی حقوق رانندگان اتوبوس صورت گرفت، باعث شد که خیابان‌ها و اتوبان‌های تهران در این روز ترافیک سنگینی را تجربه کنند. اهمیت این اعتراضات تا حدی بود که علیرضا زاکانی شهردار تهران بازدید خود از پروژه‌های منطقه 1 را لغو کرد تا در سازمان اتوبوسرانی با نمایندگان معترضان گفتگو کنند. رانندگان معترض خواستار افزایش حقوق 57درصدی بر مبنای مصوبه شورای عالی کار برای رانندگان اتوبوس بودند.

روز دوشنبه 26 اردیبهشت ماه در شرایطی پایان یافت که شهروندان تهرانی ناگهان با خبر تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات این شهر در روز سه‌شنبه 27 اردیبهشت به دلیل آلودگی هوا مواجه شدند. این تعطیلی به دنبال ورود گرد و غبار به کشور صورت گرفت که منجر به آلودگی هوا شده بود اما برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی نسبت به دلیل این تعطیلی تردیدهایی داشتند. همزمانی این تعطیلی با اعتصاب رانندگان اتوبوس و بهم‌ریختگی شهر تهران، باعث ایجاد تئوری‌هایی شد که دلیل این تعطیلی موضوع دیگری است. این تئوری‌ها در شبکه‌های اجتماعی نیز بروز و ظهور گسترده‌ای داشت.

در توئیتر، بیش از 3 هزار و 500 توئیت راجع به آلودگی هوا در روز 27 اردیبهشت ماه و همزمان با تعطیلی تهران منتشر شد و این توئیت‌ها بیش از 93 هزار بار توسط کاربران مختلف توئیتر لایک شد. اما مضمون این توئیت‌ها چه بود و کاربران توئیتری عموما چه مضامینی رو لایک کرده بودند؟نمودار حاصل از تحلیل محتوای توئیت‌های منتشر شده راجع به آلودگی هوای تهران در این تصویر آمده است.

همان‌طور که از این نمودار مشخص است، حدود 90 درصد از کاربرانی که توئیت‌های مربوط به آلودگی هوای تهران را لایک کرده‌اند، معتقدند که علت اصلی تعطیلی تهران آلودگی هوای آن نیست و دلایل دیگری را برای آن ذکر می‌کردند. بررسی توئیت‌ها نشان می‌دهد که کاربران مختلفی از جمله کاربران روزمره‌نویس و میانه‌رو نیز نسبت به دلیل تعطیلی تهران ابهام داشته‌اند. پرلایک‌ترین توئیت منتشر شده در این رابطه توسط کاربری به نام «سینا سرمدی» با 22174 لایک نوشته شده است. او در توئیتش گفته است:

بخاطر آلودگى هوا ، تجریش پر از یگان ویژه بود

در میان این دسته از توئیت‌ها، ابهامات مختلفی تکرار شده بود. مینا سجادی یکی از کاربرانی که به این ابهامات پرداخته بود در توئیتش با 8175 لایک نوشته بود:

اگرچه غالب لایک‌کنندگان توئیت‌های مربوط به آلودگی هوای تهران معتقد بودند که تعطیلی تهران دلیلی به جز آلودگی هوا داشته، اما درصد کمی از لایک‌کنندگان توئیت‌های متفاوتی را لایک کرده‌اند. در یکی از این توئیت‌ها محمد رضا شهبازی طنزپرداز شبکه افق، در توئیتی با 1024 لایک نوشته است:

این تئوری که براندازا میگن تعطیلیا بخاطر ترس از تجمعات و براندازیه نه آلودگی هوا، ثابت میکنه که خودشون هم میدونن اگر مجبور نباشن بیان بیرون، ترجیح میدن بگیرن بخوابن تا اینکه برانذازی کنن :)

«اگنس گِری»، یک کاربر روزمره‌نویس توئیتری نیز نسبت به نحوه اطلاع‌رسانی در خصوص تعطیلی تهران اعتراض کرده و در توئیتی با 1673 لایک نوشته است:

یعنی چی که احتمال داره فردا مدارس به علت آلودگی هوا تعطیل باشه؟ ساعت دوازده شبه. تا صبح هی از خواب پاشیم احتمالات رو چک کنیم؟

واکنش‌ها به خبر تعطیلی شهر تهران به دلیل آلودگی هوا، محدود به توئیتر نماند. در اینستاگرام نیز، بسیاری از کاربران پرسش‌هایی را راجع به دلیل تعطیلی تهران در استوری‌هایشان طرح کردند و صفحات خبری که خبر تعطیلی تهران به دلیل آلودگی هوای تهران را منتشر کردند مملو از کامنت‌هایی شدند که دلیل تعطیلی تهران را موضوعی غیر از آلودگی هوا می‌دانستند. یکی از این صفحات، صفحه بی‌بی‌سی فارسی بود که در آن کلمه «ترس» و مشتقات آن، و کلمات «اعتصاب»، اعتراض» و اتوبوس به دفعات تکرار شده بود و مضمون اصلی و پرتکرار در میان کامنت‌ها را شکل می‌داد. کلماتی که نشان می‌داد که لااقل کامنت‌گذاران صفحه بی‌بی‌سی فارسی که گروه‌های مختلفی از مردم را شکل می‌دهند دلیل تعطیلی شهر تهران را آلودگی آن نمی‌دانسته‌اند.

این دیدگاه‌ها فقط محدود به کامنت‌های صفحه بی‌بی‌سی فارسی نبوده و مشابه آن در کامنت‌های خبر تعطیلی تهران در صفحه خبرگزاری فارس نیز دیده می‌شود. اگرچه کلمه ترس و مشتقات آن و کلماتی نظیر اعتصاب و اعتراض در کامنت‌های صفحه خبرگزاری فارس به مراتب کمتر از صفحه بی‌بی‌سی فارسی دیده می‌شود، اما داده‌ها نشان می‌دهند که بعضی از مخاطبان رسانه اصولگرای فارس نیز در مورد علت تعطیلی تهران ابهاماتی داشته‌اند. در کامنت‌های صفحه خبرگزاری فارس، پرتکرارترین مضمون به موضوع تبعیض میان تهران و دیگر شهرها و استان‌ها خصوصا استان خوزستان اختصاص داشته است و بسیاری از کاربران نسبت به عدم تعطیلی خوزستان در شرایط مشابه اعتراض کرده‌اند.

به‌طور داده‌های حاصل از شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که تعداد زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی باور نکرده‌اند که آلودگی هوا دلیل اصلی تعطیلی شهر تهران در روز 27 اردیبهشت ماه بوده است و در این زمینه ابهاماتی داشته‌اند. این امر در حالی است که در دفعات قبلی که تهران به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شد، عمده واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی به موضوعات زیست‌محیطی معطوف می‌شد. این امر بیانگر سطحی از بی‌اعتمادی میان مردم و مسئولان است که با وجود آنکه پای یک مسئله زیست‌محیطی در میان است، کاربران به دلیل بی‌اعتمادی به آن‌ها سخنشان را نمی‌پذیرند. در این میان اما ضعف عملکرد مسئولان که این ابهامات و سؤالات رابی‌پاسخ گذاشتند نیز کاملا مشهود بود.