سرازیر شدن نفت ایران به بازارهای جهانی در گروی توافق وین

روزنو :غرب اصرار دارد تا هرچه سریع تر نفت روسیه از دایره تبادلات انرژی خارج شود و از این طریق ضربه ای اساسی به اقتصاد روسیه وارد کند. در همین حال فضای بین المللی در حوزه انرژی به گونه ای است که نفت کشورهایی چون ایران برای تنظیم عرضه و تقاضا می تواند نقش مهمی را در معادلات انرژی ایفا کند.

 روسیه با تولید روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفتی، حالا در آستانه تحریم نفتش قرار گرفته است. مهم‌ترین خریداران انرژی از این کشور، اروپایی‌ها بوده‌اند و با کسر این حجم از واردات کشورهای وابسته به نفت مسکو، با بحران روبه‌رو خواهند شد. در آخرین تحولات کشورها جی‌۷ متعهد شدند تا در کمترین زمان ممکن وابستگی خود را به نفت روسیه کاهش دهند. در بیانیه گروه هفت شامل کشورهای فرانسه، کانادا، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده دقیقاً مشخص نشده است که هر کشور چه تعهداتی را برای دور شدن از انرژی روسیه خواهد پذیرفت و این روند چطور پیش خواهد رفت. تنها احتمال تحریم نفت تاکنون نفت برنت را به بالای ۱۲۰ دلار رسانده که از سال ۲۰۰۸ تا امروز نظیر نداشته است.

مخالفان تحریم روسیه چه کسانی هستند؟

ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان همزمان با تلاش آمریکا و اتحادیه اروپا برای تحریم کامل واردات انرژی از روسیه، اجرای این تصمیم را با انفجار بمب هسته‌ای بر اقتصاد کشورش، همانند دانسته است. او یکی از جدی‌ترین مخالفان تحریم انرژی روسیه است. چرا که کشورش مستقیما از این تصمیم آسیب خواهد دید. بخش عمده نفت مصرفی این کشور ازطریق خط‌های لوله از روسیه وارد می‌شود. برای مشتریان اصلی نفت روسیه پیدا کردن جایگزینی که بتواند آن میزان از نفت را به ‌راحتی به اروپا بفرستد کار آسانی نخواهد بود.

بلغارستان نیز اخیرا اعلام کرده که اگر این کشور حوزه بالکان از ممنوعیت پیشنهاد شده خرید نفت روسیه معافیت نگیرد، از مجموعه تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه مسکو حمایت نخواهد کرد.

بازار جهانی نه تنها به نفت که به گاز روسیه هم وابستگی شدیدی دارد. این همان موضوعی است که باعث شده پوتین تا حدی خیالش از بابت تحریم ها تخت باشد. اما ایالات متحده برای تحریم انرژی این کشور دندان تیز کرده تا همه منابع مالی که ممکن است به مسکو در جنگ کمک کند را مسدود نماید. در حال حاضر اتحادیه اروپا به مجارستان و اسلواکی تنها یک سال برای توقف خرید نفت از روسیه مهلت داده، اما اوربان نخست وزیر مجارستان از اتحادیه اروپا خواست پنج سال مهلت برای توقف تدریجی این واردات مهلت بدهد. رهایی از نفت روسیه نیاز به پول زیادی دارد که این کشورها به عنوان کشورهایی که اقتصاد چندان قوی‌ای هم ندارند، قادر به پرداختش نخواهند بود.

هرگونه اقدام اتحادیه اروپا باید به تصویب همه ۲۷ عضو این نهاد برسد، بوداپست به مانع اصلی در مسیر طرح‌های این نهاد برای تشدید فشار اقتصادی بر روسیه با ممنوع کردن کامل واردات نفت از این کشور، تبدیل شده است. مجارستان ۵۸ درصد و اسلواکی ۹۶ درصد از نفت مورد نیاز خود را از روسیه می‌گیرد و حذف این میزان از خرید برای آنها به سادگی امکان پذیر نیست.

در میان اعضای اتحادیه اروپا، هلند، آلمان و لهستان بزرگ‌ترین وارد کنندگان نفت خام روسیه هستند. هلند در نوامبر گذشته روزانه ۷۴۸ هزار بشکه نفت از روسیه خریداری کرده است. این میزان واردات نفت خام روسیه برای آلمان ۵۵۵ هزار بشکه در روز و برای لهستان نزدیک به ۳۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.

اوپک قصد افزایش تولید را ندارد

اوپک در دیدار اخیر وزیران این گروه و متحدانش، بدون این که به موضوع تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه بپردازد، افزایش اندک تولید برای ماه میلادی آینده را تصویب کرد. این کشورها قرار نیست میزان قابل توجهی نفت در آینده نزدیک تولید کنند که بتواند جایگزینی برای نفت روسیه باشد. این در حالیست که اروپا و آمریکا اصرار دارند تا هر چه سریع تر وابستگی به انرژی روسیه قطع شود.

طبق گزارش رویترز به نقل از منابع آگاه، نمایندگان اوپک کاملا از بحث درباره تحریمها علیه روسیه اجتناب کردند و مذاکراتشان را ظرف مدت ۱۵ دقیقه به پایان بردند.

کالوم مک فرسون، مدیر تحقیقات کالای شرکت اینوستک گفت: اوپک پلاس این مسئله را مشکلی می داند که خود غرب ایجاد کرده است و ارتباطی به عوامل بنیادین ندارد که این گروه بخواهد واکنش نشان دهد.

محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک در مارس هشدار داد: هیچ ظرفیت مازادی در دنیا برای جبران تاثیر تحریم کامل صادرات نفت روسیه که به حدود هفت میلیون بشکه در روز نفت و فرآورده‌های نفتی بالغ می‌شود، وجود ندارد.

روسیه در سال ۲۰۲۱ در مجموع ۱۱۰.۲ میلیارد دلار از محل صادرات نفت خام درآمد داشته است. اگر طرح کمیسیون اروپا برای به صفر رساندن وابستگی کشورهای عضو اتحادیه به نفت روسیه اجرایی شود، بر پایه درآمد ارزی روسیه در سال ۲۰۲۱، ۹۲.۳ میلیارد دلار از آن کم خواهد شد. این رقم معادل ۱۹ درصد مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی روسیه در سال ۲۰۲۱ است.

چه کسی جای روسیه را در بازار می‌گیرد؟

کشورهایی چون نروژ، عراق، نیجریه، عربستان سعودی، قزاقستان، لیبی، ایالات متحده، بریتانیا، آذربایجان و الجزایر از تامین کنندگان اصلی نفت اتحادیه اروپا هستند.

آمریکا که قبل از حمله روسیه به اوکراین روزانه نزدیک ۶۰۰ هزار بشکه نفت از روسیه می‌خرید، دو ماه پیش خرید نفت روسیه را تحریم کرد. برخی گزارش ها خبر از کاهش دو میلیون بشکه ای صادرات نفت روسیه را می‌دهند. در چنین وضعیتی روس ها به ارائه تخفیف سی دلاری برای نفت خود دست زده‌اند. برآورد اولیه کپلر نشان می‌دهد صادرات نفت ایران در ماه آوریل که روسیه شروع به ارائه تخفیف ۳۰ دلاری برای نفت خود کرده، به حدود ۵۷۰ هزار بشکه در روز افت کرده است.

ونزوئلا نیز از جمله کشورهایی است که طبق تحلیل ها و ارزیابی ها در صورت تحریم روسیه می تواند وارد بازی شود. در همین حال گفته می شود که آمریکا با تحریم‌های نفتی روسیه قصد دارد ارتباط خود با ونزوئلا را بهبود بخشیده و نفت این کشور را جایگزین نفت روسیه کند.

در همین حال رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران نیز اخیرا اظهار داشت که ایران می‌تواند از فرصت‌های به وجود آمده در بازار جهانی نفت بیشترین استفاده را در مسیر منافع اقتصادی خود ببرد. با توجه به پیش‌بینی توافق در مذاکرات وین میان ایران و کشورهای طرف برجام، کشورهای نیازمند به نفت ابراز علاقه کرده‌اند که بتوانند چاله ایجاد شده از تحریم نفت روسیه را با عرضه از ایران، جبران کنند. در صورتی که ایران بتواند به توافقی با غرب دست پیدا کند، پر کردن این چاله کار ساده‌تری خواهد بود. با این حال اوضاع برای برجام چندان روشن نیست و دو طرف هنوز نمی‌توانند بر روی توافق حساب کنند که ایران را به بازار جهانی وصل کند و فروش نفت به اندازه ای اضافه شود که بخشی از سهم روسیه را بگیرد.