ترمز احیای برجام توسط روسیه کشیده شد

روز نو :روند فرسایشی مذاکرات برجام به‌نوعی اقتصاد کشور را در گروگان گرفته است. باوجود اینکه دولت بارها تأکید کرده اقتصاد کشور را به بیگانگان نخواهد سپرد اما روند صعودی قیمت دلار بعد از توقف مذاکرات حکایت دیگری را نمایان می‌کند. متأسفانه اقتصاد کشور از نرخ ارز تأثیر می‌گیرد و نرخ ارز در کشور وابسته به روابط خارجی علی‌الخصوص احیای برجام است. برخی کارشناسان معتقدند که روند تحولات اوکراین به موضوع مذاکرات وین مربوط نمی‌شود، اما روز گذشته جن ساکی سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به این پرسش که جنگ اوکراین چه تأثیری بر مذاکرات وین داشته است گفت: پیچیدگی‌های سیاست خارجی در این مواقع مشخص می‌شود. پرسش این است که امروز کدام طرف از هیات مذاکره‌کننده باعث توقف احیای برجام شده است؟دراین‌ارتباط با حشمت‌الله فلاحت پیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس گفتگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

به نظر شما کدام طرف از هیات های مذاکره‌کننده ترمز احیای برجام را کشیده است؟

ترمز احیای برجام توسط روسیه کشیده شد. روس‌ها درست در بهترین شرایطی که می‌توانستیم توافق را نهایی کنیم ترمز آن را کشیدند. در این مقطع بود که فرصت‌ها تا حد زیادی از بین رفت. به رقم اینکه هنوز هم برخی مقامات وزارت خارجه در تلاش هستند که عملکرد روسیه در مذاکرات را تطهیر کنند، اما واقعیت مسئله دیگری است. برجام به نقطه اجرا رسیده بود. برجام دارای سه کارگروه است: کارگروه تعهدات ایران درزمینه بازرسی از تأسیسات هسته‌ای، کارگروه دوم مربوط به تحریم‌ها که عمدتاً مربوط به آمریکاست و کارگروه سوم اجرایی است یعنی مجموع این دو کارگروه چگونه عمل کنند که به جمع‌بندی مشترک برای اجرا برسند. دقیقاً در این مرحله اجرا روس‌ها مانع‌تراشی کردند و بعد از یک هفته لاوروف نظر خودش را در حضور امیر عبدالهیان پس گرفت. فرصت طلایی احیای برجام را مواضع لاوروف از بین برد. در شرایط فعلی دو طرف مذاکره یعنی ایران و آمریکا بجای تأکید بر مسائل توافق به مسائل اختلافی پرداخته‌اند به همین دلیل وقفه جدی‌تر شده است.

نظر شما درباره اظهارات وزیر خارجه مبنی بر اینکه نفعی در مذاکره مستقیم با آمریکا نمی‌بینیم چیست؟
هیچ سیاست ثابتی وجود ندارد که به‌صورت ثابت دارای سود و یا زیان باشد. مذاکره مستقیم با آمریکا در برخی مقاطع ممکن است نفعی نداشته باشد اما در موضوع هسته‌ای مذاکره مستقیم می‌توانست مؤثر باشد. بعد از اینکه مذاکرات دچار وقفه شد و طرف‌های مذاکره‌کننده تا حد زیادی تضعیف شدند ممکن است دیگر نفعی وجود نداشته باشد. امروز فرصت مذاکره مستقیم با آمریکا هم تا حد زیادی از دست رفته است بنابراین با توجه به اینکه مواضع هر دو طرف نسبت به یکدیگر تند است امکان به نتیجه نرسیدن مذاکرات وجود دارد. در روزهای نخست ورود بایدن به کاخ سفید فرصت خوبی برای مذاکره ایجادشده بود که عمدتاً طرف آمریکایی مانع‌تراشی کرد در ایران نیز نوعی نگاه جناحی شکل گرفت. مرحله بعد در اوج جنگ اوکراین بود که امکان توافق حاصل شد، اما روس‌ها نقش مانع را ایفا کردند در حال حاضر هم زنده شدن اختلافات ایران و آمریکا موضوع برجام را به حاشیه برده است.

علی رقم اینکه بارها تأکید شده سیاست‌های روابط خارجی توسط نهادهای بالادستی تبیین و ابلاغ می‌شود اما این روزها فشار نمایندگان مجلس به دولت برای رعایت خط قرمزها در مذاکرات مشاهده می‌شود. نظر شما در این مورد چیست؟

مجلس نقش محوری در مذاکرات هسته‌ای ندارد. نامه 250 نماینده مجلس به وزیر خارجه در زمانی نوشته می‌شود که روند مذاکرات دچار سکته شده است. این نامه مانند لگد زدن به یک پیکر بیهوش است. مسئول مذاکرات شورای عالی امنیت ملی است، البته تیم مذاکره‌کننده نیز از اختیار کافی برخوردار نیست. مذاکره‌کنندگان می‌توانند با ابتکارات دیپلماتیک مانع بن‌بست شوند نه اینکه به اعلام مواضع بسنده کنند آنچه ما از تیم مذاکره‌کننده شاهد بودیم فقدان ابتکار بود. این افتخار نیست که دیپلمات‌ها از شکست مذاکرات سخن بگویند و مهم‌تر اینکه نتوانند زمینه تصمیم کارشناسی در شورای عالی امنیت ملی را فراهم کنند.

به نظر شما در صورت عدم احیای برجام سیاست خارجی و اقتصاد ایران به کجا خواهد رفت؟

ایران فراز و فرودهای زیادی را در سیاست خارجی خود دیده است. عدم احیای برجام هم به معنای پایان دنیا نیست. آمریکایی‌ها تمام تحریم‌های خود را علیه ایران به کار گرفتند و باعث شد تا مسئولین کشور روش مقابله با تحریم را در دستور کار قرار دهند لذا کشوری مثل ایران در مقابله با تحریم بهتر از روسیه عمل می‌کند. اما احیای زودتر برجام به نفع منافع ملی کشور است. هرچند اگر در ماه‌های گذشته امضا می‌شد منافع ملی بهتر تأمین می‌شد. توصیه می‌کنم دیپلمات‌های دو طرف به‌جای گرفتن مواضع جدید از وقفه موجود برای شکل‌گیری ابتکارات جدید استفاده کنند.