پیامدهای مهاجرتی طرح صیانت

روزنو :طرح موسوم به صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی که برخی از نمایندگان مجلس اصرار به تصویب آن دارند، به فضای ناامیدی در کشور دامن زده و بار دیگر پدیده نه‌چندان قدیمی معضل مهاجرت از کشور را برجسته کرده است. آمارها نیز می‌گویند مطرح‌شدن این طرح و احتمال تصویب و اجرای آن میل مهاجرت در ایرانیان را افزایش داده است. در همین راستا، چند روز پیش رصدخانه مهاجرت ایران به‌منظور شناسایی تأثیر این طرح بر میل به مهاجرت افراد، نظرسنجی‌ای را در تلگرام انجام داد. طبق نتایج به‌دست‌آمده از این نظرسنجی، ۷۳درصد از کاربران تلگرام تأثیر طرح صیانت و کندی سرعت اینترنت بر افزایش میل به مهاجرت خود را زیاد و بسیار زیاد تلقی کرده‌اند. این در حالی است که فقط ۱۸درصد افراد تأثیر این طرح بر میل به مهاجرت خود را کم و خیلی کم (هیچ) و ۹درصد افراد نیز تأثیر این طرح بر میل به مهاجرت خود را متوسط ارزیابی کرده‌اند.

جامعه کشش فضای انسداد را ندارد

لازم به ذکر است، چند ماه پیش که طرح صیانت فضای مجازی برای اولین بار مطرح شد، همان زمان نیز رسانه‌ها از افزایش محسوس جستجوی «کلمات مرتبط با مهاجرت» خبر دادند. در همان زمان بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران با اشاره به طرح «صیانت از فضای مجازی» در مجلس با تأکید بر این‌که جامعه بیش از این کشش فضای ناامیدی و انسداد را ندارد درباره اثر تصویب آن بر مهاجرت نخبگان از کشور هشدار داد. نتایج نظرسنجی جدید این رصدخانه نیز بر سخنان صلواتی صحه گذاشت. البته این طرح فقط میل به رفتن را در میان نخبگان افزایش نداده، بلکه اغلب مردم و به‌ویژه استارتاپ ها، صاحبان کسب‌وکار اینترنتی و حتی مردم عادی را نیز به مهاجرت ترغیب کرده است. بدون تردید اگر این طرح جامه قانون بر تن کند و اجرا شود می‌تواند موج جدید و گسترده‌ای از مهاجرت را آغاز کند. میل به مهاجرت در میان ایرانیان قصه جدیدی نیست، بیش از چهار دهه است که بسیاری از مردم کشور خواهان خروج از کشور بوده و بسیاری نیز مهاجرت کرده‌اند، اما در چند سال اخیر این میل از نخبگان کشور به سایر مردم نیز تسری پیداکرده است، به‌ویژه در چند سال اخیر و با توجه به فشارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی گرایش به مهاجرت در بین اقشار مختلف جامعه افزایش چشمگیر یافته است. آمارها این ادعا را تأیید می‌کنند.

آمارها چه می‌گویند؟

همواره آمارهای ناامیدکننده‌ای از مهاجرت ایرانیان به خارج در تارنمای رسانه‌ها نقش می‌بندد. سالنامه مهاجرتی ایران یکی از منابع آماری قابل‌اتکاست که معمولاً آمارهایش حاکی از وضع وخیم مهاجرت در ایران است. بر اساس «سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۰» که توسط رصدخانه مهاجرت ایران و زیر نظر پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی‌ شریف در هفته اول مرداد امسال منتشر شد، ایران از نظر شاخص مهاجرت در سال ۲۰۲۰ بین ۱۳۲کشور جهان در رتبه ۱۰۲ قرار گرفته است. بر اساس این گزارش همچنین ایران در سال ۲۰۱۸ از نظر «دانشجوفرستی» رتبه ۱۹ را در بین ۲۴۱کشور موردمطالعه به‌ خود اختصاص داده است. در این گزارش همچنین آمده است که خروج دانشجویان از کشور از ۱۹هزار در سال ۲۰۰۳ به حدود سه برابر یعنی ۵۶هزار نفر در سال ۲۰۱۸ رسیده است. در گزارش سالنامه مهاجرتی ایران دراین‌باره آمده است که بر اساس تعداد ایرانیانِ در وضعیت پناه‌جویی در سال ۲۰۲۰، ایران رتبه ۱۴ را در میان ۱۹۵کشور داشته است. بر اساس این گزارش تعداد جمعیت مهاجران با تابعیت ایرانی در ترکیه بر اساس سال اخذ اقامت در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸ و در این سال نسبت به سال ۲۰۱۷ دو برابر شده است.

در این گزارش آمده است که در سال ۲۰۱۹، حدود ۴۲هزار مهاجر با تابعیت ایرانی وارد ترکیه شده‌اند، درحالی‌که این تعداد در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۵هزار و ۵۰۰نفر بوده است. این در حالی است که آمار دقیقی درباره مهاجرت‌های غیرقانونی در دست نیست. با توجه به این آمارهای هشداردهنده، انتظار می‌رود مسئولان و به‌خصوص اهالی بهارستانی‌ به دنبال راه‌حلی باشند که مردم را به ماندن در کشور امیدوار کنند، اما اصرار به تصویب طرح صیانت از ‌کاربران فضای مجازی از سوی آن‌ها، نشان می‌دهد که بین ملت و خانه ملت چه شکاف عمیقی وجود دارد و خانه ملت درک درستی از دغدغه‌های ملت و وضعیت کشور ندارد. قصه تلخ ماجرا اینجاست، در حالی برخی از نمایندگان مجلس با ایجاد محدودیت برای اینترنت مردم را به سمت مهاجرت سوق می‌دهند که کشورهای ترکیه، امارات، عمان و... برنامه‌های جذاب برای جذب متخصصان و سرمایه‌داران ایرانی ایجاد کرده تا سرمایه‌های انسانی و مالی ایرانیان را به کشور خود جذب کنند. هجوم ایرانیان برای خرید خانه در ترکیه ضمن این‌که نشان از خروج سرمایه از کشور دارد، نشان از برنامه دولت ترکیه برای جذب سرمایه ایرانیان دارد.

طرح صیانت چه بود و به کجا رسید؟

تابستان امسال بود که طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در فهرست طرح‌های موردبررسی صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و با انتقادات گسترده کاربران فضای مجازی و رسانه‌ها روبه‌رو شد. پس از مدتی با اعتراضات گسترده کاربران فضای مجازی به طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی، بررسی این طرح از دستور کار مجلس خارج شد؛ اما سه‌شنبه سوم اسفندماه بعد از گذشت شش ماه، کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی کلیات طرح صیانت را در یک جلسه کوتاه و چنددقیقه‌ای با ۱۸رای مثبت در نشست کمیسیون مشترک به تصویب رساند که این امر واکنش منفی بسیاری کاربران و حتی برخی از نمایندگان مجلس را به همراه داشت تا آنجا که برخی از نمایندگان مجلس ضمن انتقاد از تصویب این طرح در فصل بررسی لایحه بودجه در مجلس، خواستار بازگشت این طرح از کمیسیون ویژه به صحن مجلس شدند. به دنبال این اعتراض‌ها، معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی با صدور نامه‌ای، مصوبه طرح حمایت از حقوق کاربران در کمیسیون ویژه مجلس را باطل اعلام کرد. در پی این اقدام معاونت قوانین مجلس، قرار شد تا موضوع در هیات رئیسه مجلس موردبررسی قرار گیرد. در نهایت روز پنج‌شنبه پنجم اسفند مجتبی توانگر، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی تأیید کرد که هیات رئیسه نظر معاونت قوانین در مورد طرح صیانت را تأیید کرده است. هم‌زمان سید نظام موسوی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس با بیان اینکه هیات رئیسه ایرادات معاونت قوانین به طرح صیانت را وارد دانست، گفت که با توجه به این موضوع تصمیم‌گیری در مورد نحوه ارائه بررسی طرح صیانت به بعد از رسیدگی به بودجه موکول می‌شود.