چالش به رسمیت شناختن طالبان

روزنو :به رسیمت شناختن طالبان در افغانستان، اگر چه برخلاف اظهارات رسانه‌ای، از جانب برخی کشورها و طی توافقاتی پشت پرده، اتفاق افتاده است اما برای بعضی دیگر از کشورها به‌عنوان چالشی مهم ارزیابی می‌شود. خروج آمریکا از افغانستان و پدید آمدنِ عرصه جدیدی از فرصت‌‌های گسترده سیاسی و اقتصادی، افغانستان را به طعمه جدیدی برای کشورهایی مانند روسیه، چین، ترکیه، پاکستان و برخی کشورهای عربی منطقه تبدیل کرده است. در این میان اما سابقه تروریستی گروه طالبان و شعارهای انسانیت طلبانه حکام این کشورها در حمایت از شهروندان افغانستانی، به مانعی در جهت بروز صریح نیات آنان تبدیل‌شده است. این در شرایطی است که اگر چه به رسمیت شناختن طالبان، پوششی از رسمیت به خود نگرفته، اما روابط سطح بالایی بین طالبان و بسیاری از کشورهای فرصت‌طلب شکل‌گرفته است.

تاکنون وزیران خارجه قطر و ازبکستان برای دیدار با مقامات طالبان به کابل سفرکرده‌اند. مقام‌های ایرانی نیز پس از نشان دادن برخی چراغ‌ سبزها به طالبان و وجود برخی نارضایتی‌های از سوی مردم و نیروهای سیاسی در داخل و همچنین شهروندان افغانستانی، کمی پای پس کشیدند و در انتظار گذر زمان نشستند. این در حالی است که طالبان پس از دیدار با مقامات آمریکایی در دوحه، برنامه‌های به رسمیت رسیدن خود از سوی کشورهای خارجی را نزدیک‌تر دیده‌اند. از سوی دیگر، استحکام پیوند پاکستان با طالبان نیز، نیازی به دیدارهایی رسمی ندارد. عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، چندی پیش گفته بود کشورهای همسایه افغانستان در این مورد تصمیم جمعی خواهند گرفت. این در حالی است که پاکستان، امارات متحده و عربستان سعودی تنها سه کشوری بودند که رژیم قبلی طالبان در دهه ۹۰ را به رسمیت شناخته بودند. چین و روسیه نیز در بیانیه‌های خود از اهمیت ایجاد رابطه با طالبان سخن گفته و در این زمینه شروطی را نیز تعیین کرده‌اند. بااین‌وجود تا هنوز هیچ کشوری این حکومت را به رسمیت نشناخته است. طالبان تا هنوز چندین بار از جهان خواسته‌اند که حکومت آنان را به رسمیت بشناسند، اما کشور‌های تأثیرگذار بر افغانستان برای به رسمیت شناخت طالبان شروط ویژه‌شان را دارند. از سوی دیگر، روز گذشته وزیر امور خارجه ترکیه با بیان اینکه این کشور عجله‌ای برای به رسمیت شناختن دولت طالبان ندارد، گفت که آنکارا در حال افزایش تدریجی تعاملاتش با دولت جدید کابل است. به گزارش دیلی‌صباح، مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه که بودجه ۲۰۲۲ این وزارتخانه و دیگر مؤسسات مرتبطش را به کمیته برنامه‌ریزی و بودجه مجلس ترکیه ارائه کرد، در خصوص سیاست خارجه ترکیه در مورد افغانستان، گفت که آنکارا نمی‌تواند نسبت به افغانستان بی‌تفاوت باشد. چاووش‌اوغلو گفت: «ما علاوه بر روابط تاریخی خود، با افغانستان نَسَب مشترک داشته و در بسیاری از زمینه‌ها حضور و سرمایه‌گذاری‌ داریم. باید تروریسم، مهاجرت و خطرات مواد مخدر از مبدأ افغانستان متوقف شده و از فروپاشی اقتصادی و بحران انسانی جلوگیری شود.»

او با بیان اینکه اگر جلوی این خطرات در خود افغانستان گرفته نشود، عواقبش دامن همه را خواهد گرفت، گفت: «به همین دلایل، ما تعامل تدریجی با طالبان، حمایت در مسائل بشردوستانه و دیپلماسی فعال در عرصه بین‌المللی را دنبال می‌کنیم. علاوه بر این، جامعه بین‌المللی، به‌طورکلی، سیاست تعامل تدریجی با طالبان را اعمال می‌کند. ما نیز عجله نداریم و به روش دیگر کشورها عمل خواهیم کرد.» چاووش‌اوغلو گفت که در دیدارش با معاون سرپرست وزارت خارجه دولت موقت طالبان افغانستان، بر اهمیت تشکیل یک دولت فراگیر برای ثبات دائمی، تأکید کرده است.این در حالی است که یک هیئت بلندپایه به سرپرستی امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه دولت موقت طالبان، ماه گذشته برای گفت‌وگو با مقامات ارشد ترکیه، به این کشور سفر کرده بود. این اولین ارتباط در سطح بالا بین ترکیه و دولت جدید افغانستان پس از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان در ۱۵ اوت بود. چاووش‌اوغلو پس‌ازاین دیدار، به خبرنگاران گفت که به رسمیت شناختن طالبان و تعامل با آن‌ها دو موضوع متفاوت است. وی افزود که ترکیه بر نیاز به یک دولت فراگیر تأکید کرده و انتظارات خود را در مورد امنیت فرودگاه بین‌المللی حامد کرزای بیان کرده است. او همچنین گفت که آن‌ها از ما درخواست کمک‌های بشردوستانه و ادامه سرمایه‌گذاری در آنجا را کردند و اضافه کرد که طرف ترکیه بار دیگر توصیه‌های خود را در مورد تحصیل دختران و اشتغال زنان یادآور شد. او در ادامه، درباره مهاجران افغان نیز گفت: «رهبران طالبان گفتند که اگر مهاجران افغان بخواهند به کشورشان بازگردند، بهترین حمایت را انجام خواهند داد.»روسیه نیز یکی از کشورهایی است که حتی در دوران ناآرامی‌های انتقال قدرت در افغانستان نیز، سفارت خود را تعطیل نکرد. اگر چه مسکو در سیاست‌های اعلامی خود همیشه شروطی را برای به رسمیت شناختن طالبان مطرح کرده است اما به‌واقع تمایل کرملین برای برقراری هر چه زودتر روابط رسمی با طالبان،‌ قابل پنهان کردن نیست. در همین خصوص، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه در امور افغانستان، شرط به رسمیت شناختن جنبش طالبان و حکومت آن‌ها در افغانستان از سوی مسکو را تحقق وعده تشکیل دولتی با مشارکت همه نیروهای سیاسی و تأمین حقوق بشر در این کشور نامید.

 ضمیر کابلوف نماینده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه در مسائل مربوط به افغانستان و مدیر اداره دوم آسیایی وزارت امور خارجه این کشور اعلام کرد که رهبران جنبش تندروی طالبان باید وعده‌های خود در خصوص تشکیل دولتی فراگیر با مشارکت همه نیروهای سیاسی در افغانستان را تحقق داده و همچنین حقوق بشر در این کشور را تأمین کنند و تنها در آن صورت مقامات مسکو حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت خواهند شناخت.کابلوف پیشتر و در پایان نشستِ ترکیب مسکو درباره افغانستان، با اعلام این مسئله، تأکید کرد: «مقامات طالبان تاکنون هیچ زمانی را برای تشکیل دولت تعیین نکرده‌اند، ولی بالاخره زمانی فرا خواهد رسید که باید درباره به رسمیت شناختن دولت جدید افغانستان تصمیم گرفت. ما این موضوع را به هیئت نمایندگی طالبان گوشزد کرده‌ایم که بخش اعظم جامعه بین‌الملل برای فراگیر بودن دولت افغانستان و مسئله رعایت حقوق بشر در این کشور اهمیت بسیار زیادی قائل هستند و به رسمیت شناخته شدن حکومت آن‌ها در افغانستان به این دو مسئله ارتباط مستقیم دارد.»علاوه بر این، دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین نیز در یک کنفرانس مطبوعاتی با اشاره به اینکه هیچ‌یک از قدرت‌های جهانی، از جمله روسیه، دولت موقت تشکیل شده توسط طالبان در افغانستان را به رسمیت نشناخته است، یادآور شد: «برقراری تماس و داشتن نشست‌های کاری با نمایندگان جنبش طالبان، برای درک بهتر اقدامات صورت گرفته در افغانستان و طرح‌های آتی آن‌ها برای این کشور اهمیت داشته و باید حفظ شود.» پسکوف تأکید کرد که روند اوضاع در افغانستان برای روسیه، همسایگان این کشور و متحدین مسکو در اتحادهای منطقه‌ای اهمیت بسیار زیادی دارد و به همین دلیل عملاً لازم است که با نمایندگان جنبش طالبان در ارتباط بود. به گفته او، همه کشورهای جهان مایل هستند بدانند که در افغانستان چه می‌گذرد و طالبان چه برنامه‌هایی برای این کشور دارد.از سوی دیگر، رئیس‌جمهوری روسیه نیز چندی پیش و نشست سوچی درباره به رسمیت شناخته شدن طالبان افغانستان گفت: «به نظر من به انجام این کار نزدیک می‌شویم. موضع روسیه حرکت در این مسیر خاص خواهد بود اما این تصمیم‌ها باید همان‌طور که در زمانی که طالبان به‌عنوان یک سازمان تروریستی در لیست سیاه قرار گرفت، اتخاذ شد، صورت گیرد. جو بایدن زمانی که نیروهای خود را از افغانستان خارج کرد، کار درستی انجام داد، اما اکنون ایالات‌متحده و اروپا نباید از مسئولیت تحولات فعلی و آینده در این کشور اجتناب کنند.» این در حالی است که واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل، گفته بود که کشورش طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد. نبنزیا اعلام کرده بود که دولت طالبان هنوز توسط هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده، چون از نظر استانداردهای بین‌المللی یک دولت قانونی نیست.جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز در این زمینه با اعلام اینکه واشنگتن عجله‌ای برای به رسمیت شناختن طالبان ندارد، گفت: «این مسئله در واقع به گام‌هایی که طالبان بر‌می‌دارند، بستگی خواهد داشت. جهان نظاره‌گر است. باید ببینیم که آیا آن‌ها اجازه ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه را خواهند داد؟ باید ببینیم که رفتارشان با زنان و دختران در اطراف کشور چگونه خواهد بود؟»

صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرده است که تا اعلام موضع مشترک جامعه جهانی درباره به رسمیت شناختن طالبان، تعامل با دولت طالبان در افغانستان در حالت تعلیق باقی خواهد ماند. گری رایس، سخنگوی صندوق بین‌المللی پول، گفته است تا زمانی که موضع جامعه جهانی درباره به رسمیت شناختن دولت به رهبری طالبان در افغانستان شفاف نشود، روابط این نهاد با افغانستان نیز در حالت تعلیق باقی می‌ماند. او با ابراز نگرانی از شرایط اقتصادی افغانستان از جامعه جهانی خواسته است تا اقدامات فوری را برای جلوگیری از وقوع یک بحران انسانی در حال ظهور در افغانستان را انجام دهند. دومینیک راب، وزیر خارجه پیشین انگلیس، نیز پیشتر گفته بود که طالبان را به رسمیت نمی‌شناسیم، اما باید با آنان ارتباط مستقیم داشته باشیم. به گفته او، طالبان باید آزمایش شوند و این موضوع را نیز باید با میزان اجازه دادن آن‌ها برای خروج از افغانستان و هم‌چنین تشکیل دولت فراگیر آزمود.ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، نیز در این مورد می‌گوید: «من می‌دانم که طالبان تلاش‌های زیادی برای کسب مشروعیت از سوی جامعه جهانی از خود نشان می‌دهند، اما اظهارنظر کردن اینجا و آنجا درباره احترام به حقوق زنان کافی نیست؛ باید اقدام عملی در این راستا صورت بگیرد.» وزیر امور خارجه فرانسه درباره شروط تعیین شده گفته است که ابتدا طالبان باید اجازه خروج به افغان‌هایی بدهند که می‌خواهند از ترس این کشور را ترک کنند. قدم دوم این است که نباید بگذارند افغانستان به پناهگاه تروریسم تبدیل شود و لازم است این کار را به‌ نحو بسیار ملموسی انجام دهند. آن‌ها باید هم‌چنین بپذیرند که کمک‌های بشردوستانه می‌تواند وارد خاک افغانستان شود و به حقوق شهروندان و به‌ویژه حقوق زنان احترام بگذارند.» او گفته است پس‌ازآن ‌که این موارد تحقق یافت، فرانسه بررسی خواهد کرد که چه گامی برخواهد داشت، اما به‌هرحال این اقدامات باید انجام شود. از سوی دیگر، جنبش مقاومت اسلامی فلسطین موسوم به حماس نیز از جمله گروه‌هایی بود که پس تغییر قدرت در افغانستان، پیروزی طالبان در افغانستان و پایان اشغال این کشور از سوی ایالات‌متحده را به طالبان تبریک گفته بود. اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در همان نخستین روزها، طی تماسی تلفنی با عبدالغنی برادر، از بنیان‌گذاران طالبان و رئیس دفتر سیاسی این گروه، پایان اشغال آمریکا را مقدمه‌ای برای نابودی همه نیروهای اشغالگر از جمله اسرائیل دانست و پیروزی طالبان را تبریک گفته بود.در همین حال شماری از پژوهشگران و شخصیت‌های دانشگاهی جهان با ارسال نامه‌ای، از مجامع بین‌المللی خواسته‌اند تا به رسمیت شناختن گروه طالبان را مشروط سازند. در بخشی از این نامه آمده است: «ما هر مرجعی را که مردم افغانستان را بهراساند، از حقوق اساسی آن‌ها از جمله آزادی بیان، آزادی تجمع و آزادی تردد محروم کند، محکوم می‌کنیم.» در این نامه همچنین از جامعه بین‌المللی، اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه و سازمان‌های بین‌المللی خواسته‌شده است که به رسمیت شناختن طالبان را مشروط به رعایت مواردی مانند حقوق اساسی شهروندان، حفاظت از حقوق سیاسی و مدنی زنان افغان کنند.